جشن ها
آتشافروزى و جل جلانى (نطنز )
در نطنز و آبادىهاى آن رسم است که در شبهاى هفدهم، هیجدهم و نوزدهم دىماه کودکان در دستههاى مختلف جمع مىشوند و هر دسته در یکى از تپهها و بلندىهاى آبادى بوته و خار و هیزم را که از پیش جمع کردهاند آتش مىزنند بهطورىکه شعلههاى آتش سراسر آبادى را روشن کند. آنها معتقدند روشنائى اگر به درختها برسد آن سال میوه و سردرختى بیشتر مىشود و آفات از بین مىرود.
شب اسفند (کاشان)
در کاشان و اطراف آن ماه را سىروز محاسبه مىکنند و براى گرفتن جشن شب اول اسفند قرار جشن مىگذارند. از یکماه تا چهل روز پیش از اسفند قرار مىگذارند که در یک روز و یک شب اهل آبادى شب اسفند بگیرند. این نوع محاسبه را به کاشىها منسوب مىدارند.
چلهٔ بزرگ و چلهٔ کوچک ( کاشان )
در مرق (Marag) کاشان براى زمستان تقسیمبندى مخصوص دارند: ده روز اول زمستان و چهل روز بعد از آنرا ”چلهٔ بزرگ“ و بیست روز بعدى را ”چلهٔ کوچک“ مىدانند و به ده روز بعد ”امن و بهمن“ مىگویند. از ده روز باقىمانده هفت رو”سرما پیرزن“ و سه روز ”سرما عجوزه“ است.
چهارشنبهسورى
غروب سهشنبه آخر سال بانوى خانه بوتهاى را آتش مىزد و آن را در کوچه مىانداخت. کوزه آبى با چند دانه اسفند هم روى آتش مىریخت تا بلا دور شود. شب چهارشنبهسورى فالگوشى و فالکوزه انجام مىشد.
موسیقی
موسیقی دانان اصفهانی در طول سالیان متوالی سبک خاصی به وجود آورده اند که به مکتب اصفهانی یا سبک اصفهانی شهره است. در پنجاه سال اخیر هر جا صحبت از موسیقی اصیل ایرانی میشود، نام تاج اصفهانی و صدای گرم او بر سرزبان است. سلیقه او در انتخاب اشعار، تلفیق شعر و موسیقی باعث اعجاب است. مشهورترین کار او در صفحه ”همایون“ است که در موسیقی ایران هم چنان بیرقیب است. او صفحات خود را با استاد حسن کسایی (استاد مسلم نی) و نیز استاد جلیل شهناز که در نواختن تار سبکی بیبدیل ابداع نمود، اجرا کرده است. در مکتب اصفهان برای ۷ اصل زیر در آوزاهخوانی اعتبار قائل شده اند:
۱- انتخاب شعر
۲- تلفیق شعر و موسیقی
۳- ابداع و تنوع ملودی
۴- ادوات وتنوع تحریر
۵- جملهبندی
۶- همسازی (هم نوایی با خواننده)
۷- ابداع (خلاقیت)
در موسیقی ایرانی خوانندگان مکتب اصفهان روی بیان دقیق شعر تاکید دارند و آواز نا مفهوم را دارای کاستی می دانند ولی خوانندگانی که حتی نشان هایی از مکتب اصفهان در آوازشان دیده می شود؛ هم هستند که گاهی تشخیص شعری که می خوانند، برای شنونده مشکل است. استادانی چون عبدالحیم اصفهانی، نایب اسدالله و میرزاحسین ساعتساز و حاج عندلیب از موسیقی دانان بزرگ این خطه هستند که شاگردان بزرگی را پرورش داده اند.
زبان و گویش
مردم استان اصفهان به زبان فارسی با لهجه اصفهانی سخن می گویند و با توجه به وسعت استان اصفهان و در برگرفتن شهرها و روستاهای متعدد لهجه های متفاوتی چون لهجه کاشی، لهجه نایینی و… در این استان رایج است. به طور مثال در منطقه آران و بیدگل، فارسی رایج است ولی با لهجههای متفاوت مخصوص آن محل گویش انجام می شود. زبان ملی این منطقه که در اصطلاح آن زبان “دهی” میگویند از زبانهای پهلوی قدیم است. هر یک از نواحی استان اصفهان دارای ویژگی های خاص خود است. عشایر قشقایی زبان ترکی مخصوص به خود را دارند و عشایر بختیاری به زبان بختیاری سخن می گویند. کاشانی ها لهجه کاشی دارند.