آداب و رسوم قم

مراسم یادمان ورود حضرت معصومه (س) به قم : روز بیست و سوم ربیع الاول سال ۲۰۱ ه.ق روز ورود حضرت معصومه (س) از مسیر ساوه به قم است . در این روز مردم قم به اتفاق موسی بن خزرج ، که از بزرگان قم و از ارادتمندان به اهل بیت (ع) بود ، تا بیرون شهر به استقبال آن حضرت می روند و موسی بن خزرج که افسار شتر حضرت را به دست داشت ، آن بانوی بزرگوار را به منزل شخصی خود هدایت می کنند . همه ساله ، خادمان حرم آن حضرت در این روز طی یک حرکت نمادین ، به استقبال آن حضرت می روند و این روز را گرامی می دارند .

لاله گردانی : مراسم لاله گردانی یا شمعد ان گردانی حرم حضرت معصومه (س) از جمله مراسم های زیبا و دیدنی است . این مراسم مخصوص خادمان حرم است که هنگام تغییر کشیک انجام می شود .

سر درختی : این مراسم در اوایل بهار در روستای وشنوه قم برای در امان ماندن باغ ها از گزند سرما اجرا می شود . به این منظور با هزینه اهالی گاوی خریداری می شود. سپس دستمال سبز رنگی به دور گردن گاو بسته می شود و آن را در روستا می گردانند . در مرحله بعد گاو را در امامزاده قربانی می کنند و از گوشت آن حلیم می پزند و در بین اهالی تقسیم می کنند .

موسیقی محلی : هیچ کس تصور نمی کرد در یک چنین استان کوچکی بتوان گونه های متنوع و جذابی از موسیقی بومی و سنتی پیدا کرد. اجرای گروه موسیقی چوگور از شهر قم که در واقع متعلق به شاهسون های مقیم این منطقه بود، رنگی دیگر از موسیقی قومی و بومی ایران را به نمایش گذاشت. پس از آن گروه کوبه ای “ضرب سماع” به سرپرستی سید حمید شاه احمدی و آواز و ضرب زورخانه سید محمدعلی اسحاقی اجرای زیبایی از موسیقی کوبه ای و آواز نوا ارائه کردند. در ادامه برنامه وقتی هنرمندان سفید پوش ایل شاهسون با سرنا و دهل و انجام بازی های محلی خود به روی صحنه آمدند، گل روی حاضران شکفت.

لباس های محلی : لباس های محلی قم ؛ بیشتر در گذشته مورد استفاده قرار می گرفت . زنان در روستاها لباس‌های بلند بر تن می‌کردند که تا زانوی آن ها می‌رسید و معمولاً این لباس ها سفید گلدار بود و در زیر آن شلوار به پا می‌کردند . لباس های آن ها دو جیب داشت که در اطرافش دوخته شده بود . زن ها همیشه حتی در خانه روسری (چارقد) سفید بر سر داشتند . چارقد را به صورت مثلثی تا می‌کردند و بر سر می‌زدند و برای محکم کردن آن یا گره می‌زدند یا با سنجاق آن را وصل می‌کردند . بعضی از آن ها در دو طرف سنجاق پارچه کوچک سبزی که با یکی از زیارت‌های ائمه یا امامزادگان متبرک شده بود را قرار می‌دادند . آن ها اگر پولی همراه خود داشتند در گوشه‌ چارقد خود گره می‌زدند .

غذاهای محلی : در قم علاوه بر تهیه و مصرف همه غذاهای رایج در کشور ایران ، برخی غذاها و نان های محلی نیز تهیه می شوند که انواع آش و آب گوشت ازجمله غذاهای یاد شده هستند .

آب گوشت هویج برگه ، آب گوشت بزباش ، آب گوشت قونبیط (که بیشتر در ماه مبارک رمضان و بر سر سفره افطار مصرف می شود)

آش اوماج ، آش پتله (جو) ، آش سنگک ، آش شله ، آش قارقورت ، آش گندم ، آش اسفندی ، آش جو ، آش قنبیط ، آش بی بی فاطمه

مزگو ، دم پختی (دم پختک) ، دم پزک ، پلته پلو ، کباب ، شامی ، کوفته ، کال جوش (کله جوش) ، چنگال ، اشکنه ، قورمه ، کاچی ، زیره داغ ، حلیم  لوبیا ،  شیر برنج ، برنج و خورش (که همان انواع مختلف خورش از قبیل قیمه ، قورمه سبزی ، فسنجان و بادمجان و … است) از جمله غذاهای مورد مصرف در منطقه قم هستند.

زبان و گویش : گویش های قم به ۱۳۲ نمونه می رسد . استان قم ۱۳۲ گویش گردآوری شده دارد و نمونه های باقی مانده آن بزودی گردآوری می شود . ۱۳۲ گویش در اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان قم گردآوری شده است . از ۱۶۰ روستای این استان ۱۳۲ نمونه گویشی گردآوری شده است که در میان آنها گویش های ترکی ، ترکی قشقایی ، کردی ، خلجی ، بختیاری و کله کوی شیرازی به چشم می خورد که گردآوری آنها یک ماه به طول انجامیده است . گردآوری گویش های منطقه جعفریه استان قم هنوز انجام نشده است . در تمام قسمت‌های قم زبان ارتباطی همان فارسی رایج است که مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما مهاجرین ساکن این منطقه علاوه بر زبان فارسی به گویش و لهجه خاصی نیزسخن می‌گویند . مثلا عرب ها به زبان عربی ، افغانی ها به زبان پشتو و ترک ها به زبان ترکی. خلج‌ها که در فاصله سده های یازدهم تا چهاردهم در این منطقه اسکان یافته‌اند به گویش خاص خود تکلم می کنند که به گروه زبان‌های ترکی تعلق دارد . سایر گروه‌ها ترک زبان ایران به دشواری قادر به درک زبان خلجی هستند و زبان سخت و نا آشنایی است.