آذربایجان غربی

استان آذربایجان غربی با احتساب دریاچه ارومیه حدود ۴۳۶۶۰ کیلومتر مربع مساحت دارد. این استان که در شمال غرب ایران واقع شده ۲/۶۵ درصد از مساحت کل کشور را تشکیل می‌دهد.
استان آذربایجان غربی از طرف شمال و شمال شرق با جمهوری آذربایجان و ارمنستان، از غرب با کشورهای ترکیه و عراق، از جنوب با استان کردستان و از شرق با استان آذربایجان شرقی و زنجان همسایه است. بر اساس آخرین آمار تقسیمات کشوری این استان دارای ۱۲ شهرستان، ۲۸بخش، ۱۴ شهر، ۱۰۳ دهستان و ۳۲۲۷ آبادی دارای سکنه می‌باشد و مرکز آن شهر تاریخی ارومیه است. شهرستان‌های این استان شامل ارومیه، اشنویه، بوکان، پیرانشهر، تکاب، خوی، سردشت، سلماس، ماکو، مهاباد، میاندوآب، نقده، چالدران و شاهین‌دژ می باشد.

محیط طبیعی

استان آذربایجان غربی به علت قرار گرفتن در عرض جغرافیایی نسبتا بالا و وجود کوههای بلند در آن، استانی سردسیر است. دمای هوای این استان در تابستان معمولا از ۴۰ درجه سانتی گراد تجاوز نمی کند و در زمستان گاهی به ۳۰- درجه نیز می رسد آب و هوای این استان در زمستان بسیار سرد وبارش برف سنگین است. شهرستان سردشت در جنوب استان آذربایجان غربی (با بیش از ۹۰۰ میلی متر بارش سالیانه) و شهرستان خوی در شمال این استان (با حدود ۲۴۰ میلی لیتر) به ترتیب بیشترین و کمترین میزان بارش سالیانه را دارند. وجود چشمه های آب معدنی و بارندگی زیاد، از دیگر ویژگی های آب و هوایی این منطقه است.

این استان یکی از مناطق کوهستانی کشور است و توپوگرافی متنوع و گسترده‌ای دارد. بر اساس ساختار طبیعی استان، اکوسیستم‌های ویژه‌ای از ترکیب گیاهان در سطوح مختلف پوشش گیاهی در اشکورهای مختلف توپوگرافی به وجود آمده است که اهم آن‌ها به شکل جنگل‌ها و مراتع خودنمایی میکنند. این استان عمدتاً تحت تاثیر جریان هوای مرطوب اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه است، ولی در برخی از ماه‌های زمستان، توده هوای سردی از اطراف شمال، هوای مدیترانه‌ای آن را متاثر کرده و موجب کاهش قابل توجه دما می‌شود.

زبان و گویش

در آذربایجان غربی زبان های ترکی و آذری و کردی، زبان های اصلی را تشکیل می دهند و اقلیتها به زبان های آشوری و ارمنی و کلیمی تکلم می نمایند.

 زبان ترکی آذری
ریشه این زبان مربوط به مادهاست که در اثر گذشت زمان تحت تاثیر زبان های فارسی، عربی و ترکی قرار گرفته است. زبان مادی که از ریشه زبانهای هند و اروپایی بوده است، پیش از اسلام تغییر چندانی نیافته بود، ولی تکامل و تحول پیدا کرده بود،  پس از ظهور اسلام تحت تأثیر زبان عربی و فارسی قرار گرفته است. از اوایل قرن سوم هجری، کم کم پای امرای ترک آسیای مرکزی به آذربایجان باز شده و از قرن پنجم هجری هجوم و مهاجرت تیره های مختلف ترک به این سامان آغاز گردید. در نتیجه اختلاط زبان ترکی آسیای مرکزی با فارسی آذری، زبان ترکی آذری پدید آمده است. کسانی هم بودند ریشه زبان آذری باستانی را فارسی و هند و اروپایی نمی دانند، مانند خطیب تبریزی، ناصر خسرو، حکیم نظامی، یاقوت حموی و مسعودی.

 زبان کردی
۱۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، آریایی ها به زبان اوستایی تکلم می کرده اند که پدر تمام زبان های مادی، پارسی و هندی بوده است، زبان کردی هم از ریشه های زبان اوستایی است.

نژاد
با توجه به مطالعات باستان‌شناسی و تاریخ، سابقه سکونت در این نقطه از ایران زمین به هزاره‌ نهم ق.م باز می‌گردد. در هزاره‌های دوم و سوم ق.م حکومت‌هایی در این سرزمین شکل گرفت که هنوز آثاری از آن‌ها در تپه‌های باستانی وجود دارد. بعدها با ورود اقوام آریایی و اختلاط آن‌ها، این نژادها در هم آمیختند. پس از اسلام نیز اقوام دیگری از جمله ترکان و مغولان در این سرزمین سکنی گزیدند و با مردمان آن درآمیختند.

مذهب
بیشتر مردم آذربایجان غربی مسلمان و شیعه اثنی‌عشری هستند. مذهب تشیع در ارومیه و شهرهای شمالی این استان و تسنن در نواحی جنوبی آن متداول است. همچنین سایر اقلیت‌های مذهبی از جمله ارامنه و آسوریان نیز از پیش از اسلام در این منطقه زندگی می‌کنند. درحال حاضر عده‌ای از برادران و خواهران کلیمی مذهب نیز در آذربایجان غربی ساکن هستند.