خراسان جنوبی

استان خراسان جنوبی، شرقی‌ترین استان ایران، دارای ۸۲۸۶۴ کیلومتر مربع مساحت می‌باشد که بین ۵۷ درجه و ۴۶ دقیقه تا ۶۰ درجه و  ۵۷ دقیقه طول شرقی و ۳۰ درجه و ۳۵ دقیقه تا ۳۴ درجه و ۱۴ دقیقه عرض شمالی قرار گرفته و ۴۷/۵ % از مساحت کشور را به خود اختصاص داده است . این استان از شرق، با کشور افغانستان، از شمال به استان خراسان رضوی ، از غرب به استانهای یزد و کرمان و از جنوب با استان سیستان و بلوچستان همسایه است.  براساس آخرین تقسیمات کشوری، خراسان جنوبی دارای ۶ شهرستان (بیرجند، قائنات، درمیان، سرایان، سربیشه و نهبندان) با مرکزیت بیرجند، ۱۷ شهر، ۱۶ بخش، ۴۲ دهستان، ۲۰۶۱ آبادی دارای سکنه و ۵۰۴۱ آبادی خالی از سکنه می‌باشد.
آب و هوا اقلیم استان از نوع خشک و بیابانی است که متوسط بارندگی سالیانه استان به ۱۵۰ میلیمتر می رسد. حداکثر دمای سالانه  ۴۴ و پایین ترین دمای ثبت شده ۵/۲۱ـ  درجه سانتیگراد گزارش شده است.

آب و هوا : اقلیم استان از نوع خشک و بیابانی است، اما با توجه به موقعیت قرارگیری مناطق پست یا مرتفع، به دو دسته تقسیم می شود:
الف) اقلیم خشک و گرم: شامل دشتها و مناطق هموار مرکز، غرب و جنوب استان
ب) اقلیم خشک و ملایم: که دربخشهای مرتفع شمالی، شمال غربی استان واطراف بیرجند مشاهده می شود.
موقعیت طبیعی : استان از نظر ناهمواریها تقریباً به دو  قسمت «کوهستانی و مرتفع» و «پست و هموار» تقسیم می شود. قسمتهای کوهستانی بیشتر در شمال و شمال غرب استان و قسمتهای پست و هموار در دشتهای مرکز و جنوب استان واقع شده اند.مناطق پست و هموار استان شامل زمینها و دشتهای همواری هستند که در قسمتهای مرکزی، غربی و جنوب غربی استان قرار گرفته اند. از نظر کشاورزی، دامپروری  و احداث راههای ارتباطی از اهمیت خاصی برخوردارند. دشتهای جنوب و جنوب غربی استان حاوی نمکزارها و نقاط پست و کم ارتفاعی هستند که گاهاً از هر نوع پوشش گیاهی عاری هستند و بدلیل مجاورت با حاشیه شمال کویر لوت، آب و هوایی خشک و خشن دارند و در معرض حمله شنهای روان قرار دارند. به علت کمی نزولات جوی، فصلهای پرباران منتهی به ماههای پایانی زمستان و اوایل بهار هستند و میانگین بارندگی در فصول گرم و سرد سال به ترتیب ۱/۰ میلیمتر و ۱/۹۵ میلیمتر می باشد.قرارگیری استان در ناحیه آب و هوایی بیابانی (گرم و خشک) شرق ایران سبب شده تا اکثر جریانات رودخانه ای، موقت و فصلی بوده و رودخانه دائمی در استان وجود نداشته باشد. تندابها و سیلابها در بسیاری از موارد بدلیل فقر پوشش گیاهی، سبب خرابی می شوند. بخشهای وسیعی از مرکز، غرب، شرق وجنوب استان با محدودیت منابع آب مواجه می باشند و منابع محدود آ ب زیر زمینی تنها امکانات تامین آب محسوب می شوند.قرارگیری گسل بزرگ نهبندان که به طول ۷۵۰ کیلومتردر چندین شاخه موازی که از مرکز سیستان و بلوچستان و مرز پاکستان، تا شمال استان و نواحی جنوبی استان خراسان رضوی امتداد یافته، جدا از ایجاد زمین لرزه های پراکنده، سبب تشکیل ساختارهای متنوع زمین شناسی در طول میلیونها سال و تشکیل توده های سنگهای «گرانیت سبز» دراستان شده که بسیاری از گونه های آن شهرت جهانی دارند.

کشاورزی : در سال ۸۴-۸۳، مجموعاً ۲۱۴۲۷۴ هکتار زیر کشت محصولات زراعی و باغی قرار داشته که از این میزان ۵۹۵۱۵ هکتار اراضی دیم و ۱۳۰۲۳۴ هکتار اراضی آبی بوده اند. یعنی بیش از ۶۰ درصد از اراضی زیر کشت استان را اراضی آبی تشکیل داده ا ند.عمده ترین محصولات زراعی استان عبارتند از: گندم، جو، پنبه، چغندر قند، محصولات جالیزی و نباتات علوفه ای. لازم به ذکر است استان خراسان جنوبی در تولید محصول چغندر قند، مقام هشتم کشوری را دارا می باشد.
دامپروری و شیلات: وجود واحد های دامی صنعتی و بومی متعدد و استخرهای سرد آبی و گرم آبی پرورش ماهی، این استان را در تولید گوشت سفید و قرمز به خودکفایی رسانده تا جایی که در صادرات گوشت سفید رشد چشمگیری مشاهده می شود.
از جمله مزیتهای نسبی این استان در زمینه دامپروری و پرورش طیور می توان به:
– وجود چرخه کامل تولید گوشت مرغ،
– سازگاری گوسفند بلوچی با شرایط آب و هوایی منطقه و تولید پشم بسیار مرغوب،
– پرورش بز کرکی و تولید کرک با ارزش اقتصادی بسیار بالا و وجود ۱۵ درصد از کل شترهای کشور در این منطقه اشاره کرد.
صنعت: در بخش صنعت، تا پایان سال ۸۵، تعداد ۱۳۵۳ مجوز صنعتی (جواز تاسیس و طرح توسعه) با پیش بینی سرمایه گذاری ۲۴۷۸۰٫۸۷ میلیارد ریال و پیش بینی اشتغال ۳۸۳۷۳ نفر صادر گردیده است .همچنین تا کنون ۱۸۴ واحد صنعتی با سرمایه گذاری بالغ بر ۱۷۴۳٫۷ میلیارد ریال و اشتغالزایی ۵۶۲۵ نفر در سطح استان به بهره برداری رسیده اند.
معدن: استان خراسان جنوبی به لحاظ معدنی از توانمندیهای قابل توجهی برخوردار است . در این استان به سبب دارا بودن شرایط خاص زمین شناسی، نشانه های معدنی فراوانی به چشم می خورد. تعــداد کل معادن فعال استان تا پایان سال ۸۵ تعداد ۱۵۸ معدن بوده که برای ۱۹۲۱ نفر اشتغال مستقیم ایجاد نموده است.
میزان کل ذخیره برآورد شده معادن استان حدود ۴۰۹ میلیون تن است و میزان استخراج بر اساس پروانه بهره برداری حدود ۲/۲ میلیون تن در سال می باشد. از ۱۵۸ مـعدن استان خراسان جنوبی، ۱۹ معدن در شهرستان بیرجند، ۴۸ معدن در شهرستان نهبندان، ۳۴ معدن در شهرستان سربیشه، ۱۸ معدن در شهرستان قاین، ۱۱ معدن در شهرستان سرایان، ۹ معدن در شهرستان درمیان و ۱۹ معدن در شهرستان فردوس قرار دارد. میزان استخراج واقعی معادن استان سالانه حدود ۵/۱ میلیون تن (۷۲% ظرفیت اسمی) برآورد می شود .