شهرستان های همدان

تقسیمات اداری-سیاسی
استان همدان طبق آخرین تقسیمات کشوری-سرشماری سال ۱۳۷۵ و اصلاحات بعدی آن- شامل هشت شهرستان،۲۱ شهر،۷۱ دهستان و۱۱۲۰ روستا است.
این استان دارای هشت شهرستان ؛همدان ، ملایر ،نهاوند ، تویسرکان ، کبودر آهنگ ، اسد آباد،رزن و بهارمی باشد . . این استان با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی و محل تلاقی با استانهای همجوار گویشها و قومیتهای مختلفی را در خود جای داده است از جمله آنها آذری ها ، کردها ، لرها و لکها می باشند .

 

شهرستان اسدآباد
شهرستان اسدآباد ازشمال به شهرستان بهار و استان کردستان،از غرب به استان کرمانشاه،از شرق به شهرستان های بهار و تویسرکان واز جنوب به استان کرمانشاه محدود می شود ومساحت آن ۱۱۴۴ کیلومتر مربع است.
این شهرستان دارای یک نقطه شهری به نام اسدآباد است.شهرستان اسدآباد دارای ۱۲۲ آبادی،یک بخش مرکزی و شش دهستان به نام های سید جمال الدین،کلیایی، پیر سلمان،جلگه،چهاردولی ودربند رود است.
شهرستان اسدآباد دارای آب و هوای نیمه خشک سرد است.از تاریخ پیش از اسلام اسد آباد اطلاعات کافی در دست نیست،می گویند بعد از غلبه مسلمانان بر یزدگرد سوم،اهالی اسدآباد تسلیم نشدندو بعد از پایداری زیاد متواری گردیدند وشهر سقوط کرد و به تاراج رفت.دیری نگذشت که همه به فرمان “سعد وقاص”سردار معروف اسلام،در محل امروزی اسدآباد ،شهر جدیدی به نام سعدآباد بناشد که همین اسدآباد کنونی است.درحال حاضر عده ای از اهالی هنوز آن را اسعد آباد تلفظ می کنند.

برخی مراکز دیدنی:تپه های تاریخی،کتیبه آقاجان بلاغی،پل شکسته خسروآباد،سنگ نوشته های سلطانی فرمان های شاه تهماسب صفوی،آب انبار شاه عباسی،امامزاده عبدالله و…

 

شهرستان بهار
بهار یکی از هشت شهرستان استان همدان،درنیمه شمالی استان قرار گرفته است.این شهرستان از شمال به شهرستان کبودر آهنگ، از جنوب به شهرستان همدان و از غرب به شهرستان اسدآباد و استان کردستان محدود می شود.مساحت شهرستان بهار۱۳۲۹ کیلومتر مربع و حدود ۷ درصد استان را دربرگرفته است.
شهرستان بهار دارای سه شهر به نام های بهار،لالجین و صالح آباد،به مرکزیت بهار است و۷۲ آبادی،دو بخش وپنج دهستان دارد. بخش مرکزی شامل سه دهستان به نام های سیمینه رود، دیم کاران و صالح آباد و بخش لالجین شامل دو دهستان به نام های سفالگران ومهاجران است.
شهرستان بهار دارای آب وهوای خشک بوده و رژیم بارندگی آن ازتیپ اقلیم مدیترانه ای است.
در کتب قدیم از شهر بهار به عنوان مرکزی آباد یاد شده که در گذشته مرکز حکمرانان کردستان ولرستان بود.بازمانده قلعه تاریخی شهر هنوز موجود است.بهار در طول تاریخ حیات خود چندین بار مورد هجوم واقع شده است.
برخی مراکز دیدنی:شهر لالجین (مرکز سفال)،امامزاده عسگر روستای چوتاش،پل مهاجران،کاروانسرای تاج آباد،خانه قراگوزلوی بهار،قلعه های اربابی روستاهای میهمله علیا وسفلی وپرلوک،نقوش صخره ای دره دوستعلی،خانه شجاع الملک،آرامگاه آیت الله بهاری و…
شهرستان تویسرکان
شهرستان تویسرکان از شمال و در خط الراس رشته کوه های الوند به شهرستان همدان و اسدآباد،ازشرق به شهرستان ملایر،از جنوب به شهرستان نهاوند و از غرب به استان کرمانشاه محدود است.مساحت این شهرستان ۱۴۶۳ کیلومتر مربع است و ۷/۷ درصد مساحت استان را در برگرفته است.
شهرستان تویسرکان دارای دو شهر به نام های تویسرکان و سرکان به مرکزیت تویسرکان و دارای ۱۲۶ آبادی،دو بخش و هفت دهستان است.بخش مرکزی شامل چهار دهستان به نام های خرم رود،حیقوق نبی،سید شهاب و کرزان رود است.بخش قلقل رود شامل سه دهستان به نام های کمال رود،قلقل رود و میان رود است.شهرستان تویسرکان در دره های دامنه جنوب غربی کوه الوند قرار گرفته و منطقه ای کاملاً کوهستانی با آب و هوای نیمه خشک سرد است.
در گذشته،شهری قدیمی به نام رودآور،دارای سه قصبه توی،سرکان و شکان بود که پس از حمله مغول،رودآور اهمیت خود را از دست داد و مردم به قصبه توی روی آوردند و این ناحیه به تدریج آباد شد.تویسرکان فعلی از دو کلمه توی و سرکان ترکیب شده،که همان قصبه توی قدیمی است.قصبه شکان در اثر زلزله خراب شده،ولی سرکان به فاصله ۱۰ کیلومتری شمال غربی تویسرکان،هنوز هم وجود دارد و یکی از شهرهای ییلاقی استان است.
برخی مراکز دیدنی:مدرسه شیخ علی خان،آرامگاه میر رضی الدین آرتیمانی،گنبد حیقوق نبی(ع)،کاروانسرای شاه عباسی فرسفج،پل صفوی فرسفج، قلعه اشتران،قلعه دخترشهرستانه،مسجد و مدرسه شیخ علیخان زنگنه،بازار قدیمی،چنار مسجد باغوار،امامزاده زرهان،شازده ناصر،مسجد جامع،تپه بابا کمال و…
شهرستان رزن
شهرستان رزن از شمال به استان مرکزی،از جنوب به شهرستان های همدان و کبودرآهنگ و از غرب به شهرستان کبودرآهنگ محدود می شود.مساحت این شهرستان۲۷۲۱ کیلومترمربع و۳/۱۴ درصد ازمساحت استان را دربرگرفته است.
شهرستان رزن دو شهر به نام های رزن و قروه درجزین دارد و مرکز شهرستان نیز شهر رزن است.
این شهرستان سه بخش،هفت دهستان و ۱۴۰ آبادی دارد.بخش مرکزی رزن شامل دو دهستان به نام های رزن و خرقان است.بخش قروه درجزین سه دهستان به نام های درجزین علیا وسفلی دارد و بخش سرد رود شامل سه دهستان به نام های سرد رود سفلی،سرد رود علیا و بغراطی است.
شهرستان رزن دارای آب وهوای خشک سرد است.

برخی مراکز دیدنی:امامزاده اظهر،امامزاده هود،حمام قدیمی قروه درجزین،مسجد جامع درجزین،امامزاده ازناوفامنین رزن،حمام نظام آبادو…

شهرستان کبودرآهنگ
این شهرستان ازشمال به استان های کردستان وزنجان،ازشرق به شهرستان رزن،از غرب به استان کردستان و از جنوب به شهرستان همدان محدود می شودو مساحت آن ۴۰۲۴ کیلومتر مربع است.
شهرستان کبودر آهنگ دارای یک شهر به نام کبودر آهنگ،۱۳۶ آبادی،دو بخش و نه دهستان است.بخش مرکزی شامل شش دهستان به نام های حاجیلو،سبز دشت،راهب،کوهین،شیرین سوو مهربان علیا و بخش گل تپه شامل سه دهستان به نام های علی صدر،گل تپه و مهربان سفلی است.
در مورد وجه تسمیه کبودر آهنگ گفته اند،دراین شهر نهرهای متعدد آب وبرکه های زیادی وجود داشت و کبوتران از هر طرف به آنجا می آمدند،به همین مناسبت کبوترآهنگ نام گرفته و سپس به کبودرآهنگ تبدیل شده است.مردم این شهر به زبان ترکی تکلم می کنند و شهر را “کورنگ” می نامندکه به معنای نهرهای آب است.
برخی مراکز دیدنی:غار آهکی و دریاچۀ زیرزمینی علی صدر،پل کوریجان،قلعه سنگی باشقورتاران،حمام سنگی و…
شهرستان ملایر
شهرستان ملایر با مساحتی در حدود۳۲۰۸ کیلومتر مربع یکی از شهرستانهای استان همدان است.از نظر محدودۀجغرافیایی،شهرستان ملایر از شمال به شهرستان همدان و تویسرکان،از غرب به شهرستان نهاوند،ازجنوب به استان لرستان و از شرق به استان مرکزی محدود می شود.شهر ملایر به عنوان مرکز شهرستان،دومین شهر پرجمعیت استان است که با وسعتی معادل ۳۲۰۸ کیلومتر مربع محدوده ای بالغ بر۹/۱۶ درصد از کل وسعت استان را به خود اختصاص داده است.
شهرستان ملایر دارای دو شهر به نام های ملایر وسامن و۲۵۶ آبادی،سه بخش و۱۵ دهستان است.بخش مرکزی شامل هفت دهستان به نام های حرمرودعلیا،کوه سرد،جوزان،موزاران،کمازان علیا،کمازان سفلی و کمازان وسطی است.بخش سامن شامل چهار دهستان به نام های حرمرود سفلی،آورزمان،سامن و سفید کوه است و بخش جوکار در برگیرندۀ چهار دهستان به نام های ترک شرقی،ترک غربی،جوکار و المهدی است.
شهرستان ملایر دارای آب و هوایی نیمه خشک سرد است.
در مورد وجه تسمیه ملایر،نظرات مختلفی ارائه شده است؛برخی گفته اند در زمان مادها در این نقطه،با روشن کردن آتش بر روی تپه ها و کوه ها،اخبار را به سایر مناطق می رساندند و از این روی این منطقه را “مل آگر” به معنی تپه آتش می نامیدند.این منطقه از زمان های بسیار دور،آباد و پرجمعیت بود.اسامی روستاهایی چون مانیزان،گوراب،اسکنان وآثاری باستانی چون دژ گوراب و تپه نوشیجان،بیانگر قدمت تاریخی منطقه است.بنای شهر ملایرمقارن حکومت فتحعلی شاه قاجار در سال ۱۱۸۸ شمسی است.این شهر ابتدا دولت آباد نامیده می شد و احتمالا با انقراض سلسله قاجار،به ملایر تغییر نام یافت.
برخی مراکز دیدنی:مجموعه بازار،مسجد جامع یا مسجد شیخ الملوک، امامزاده عبدالله(ع)،امامزاده شاهزاده عبدالله بن زید(ع)،امامزاده کرگان (ع)،امامزاده داویجان،تکیه ابوالفضل،تکیه موسی بن جعفر،تکیه امام رضا،حسینیه سرچشمه ای ها،حسینیه شیفتگان حسینی،آتشکده و قلعه باستانی نوشیجان،تپه تاریخی گوراب (جوراب)،برج سامن،یخچال میرفتاح،خانه قدیمی لطفعلیان،خانه مصدقی،مقبره سیف الدوله و…

 

شهرستان نهاوند
شهرستان نهاوند با مساحت ۱۴۶۱ کیلومتر مربع،درجنوب غربی استان قرار دارد.این شهرستان از شمال به شهرستان تویسرکان از شمال غربی وغرب به استان کرمانشاه،از جنوب به استان لرستان و از شرق به شهرستان ملایر محدود است.مساحت این شهرستان در مقایسه با کل استان حدود۷/۷ درصد است.
شهرستان نهاوند دارای دو شهر به نام های نهاوند و فیروزان به مرکزیت نهاوند و دارای ۱۹۳ آبادی،دو بخش و هفت دهستان است. بخش مرکزی شامل پنج دهستان به نام های طریق الاسلام،فضل، گیان،شعبان و گامیسیاب وبخش خزل شامل دو دهستان به نام های خزل شرقی و سلگی است.
شهرستان نهاوند دارای آب وهوای نیمه خشک و سرد است.
به استناد نتایج تحقیقاتی که پروفسور گریشمن از “تپه گیان”واقع در ۱۸ کیلومتری جنوب غربی نهاوند ارایه کرده است؛حدود ۳۷ قرن پیش از میلاد مسیح،قومی در این شهر زندگی می کردند که تمدنی شبیه تمدن بین النهرین داشته و بعدها به دست اقوام دیگر از بین رفته اند.
این شهرستان مقارن انقراض هخامنشیان، در حمله اسکندر،مورد تاخت و تاز قرار گرفت اما به دلیل داشتن دژ و باروهای محکم در امان ماند.سلوکیان نیز به این شهر حمله کرده و پس از فتح آن،مدتی در نهاوند اقامت گزیدند.درحمله اعراب به ایران،سپاهیان اسلام در نهاوند با مقاومت سپاهیان ایران رو به رو شدند ولی در نهایت، سپاه ایران شکست خورد.در دوره قاجاریه،ناصرالدین شاه ضمن بازدید از این شهر،دستور داد قلعه نهاوند را که دژی تاریخی محسوب می شد،خراب کنند.
برخی مراکز دیدنی:مسجد جامع،تپه باستانی گیان،مقبره لقمان بن مقرن (تپه بابا پیره)،مقبره شیخ ابوالعباس نهاوندی،حمام حاج آقا تراب،سراب گیان،سراب گاماسیاب،سراب ملوسان و…

 

شهرستان همدان
شهر همدان،مرکز استان و بزرگ ترین شهر آن،در شهرستان همدان واقع است.این شهرستان در عرض جغرافیایی ۳۴ درجه و۳۶ دقیقه تا ۳۵ درجه و ۱۵ دقیقه و طول جغرافیایی ۴۸ درجه و ۲۰ دقیقه تا ۴۹ درجه و۲۷ دقیقه واقع شده است.
شهرستان همدان از شمال با شهرستان های کبودرآهنگ و رزن،از شرق با استان مرکزی،ازجنوب با شهرستان های ملایر و تویسرکان  و از غرب با شهرستان بهار هم مرز است.
مساحت شهرستان همدان ۳۶۷۵ کیلومتر مربع است و۳/۱۹ درصد از مساحت استان را دربر می گیرد.شهرستان های همدان دارای سه شهر به نام های همدان ،”مریانج” و “فامنین”و۱۹۸ پارچه آبادی،سه بخش و ۱۲ دهستان است.
– بخش مرکزی شهرستان همدان شامل شش دهستان هگمتانه،گنبد، سنگستان،ابرو،الوند کوه غربی و الوند کوه شرقی.
– بخش فامنین سه دهستان خرمدشت،مفتح وپیشخور را در بر دارد.
– بخش شراء شامل سه دهستان به نام های جیحون دشت،چاه دشت و شوردشت است.
بنای شهر همدان را به دیاآکو پادشاه ماد (حدود ۷۰۰ سال قبل از میلاد)نسبت می دهند.هرودت نقل کرده که پادشاه ماد،این محل را که اکباتان یا هگمتانه نامیده می شد، به پایتختی برگزید.
شهر همدان در زمان بخت النصر ویران شد و بعدها داریوش بزرگ آن را مرمت نمود ودر زمان اشکانیان که تیسفون پایتخت کشور بود،همدان نیز پایتخت و اقامتگاه تابستانی اشکانیان شد.بعداز اشکانیان،ساسانیان نیز قصرهای تابستانی خود را در این شهر بنا کردند.
در سال ۲۳ ه.ق که جنگ نهاوند روی داد،همدان به تصرف اعراب درآمد و از آن پس گاه مرکز آبادی و ثروت و گاه دچار چپاول و فقر بود.این شهر در زمان دیلمیان (۳۱۹ ه.ق) لطمات فراوان دید.در قرن ششم ه.ق سلجوقیان مرکز خود را از بغداد به همدان منتقل کردند و مدت ۵۰ سال، این شهر قدیمی پایتخت سلجوقیان بود.درحمله مغول و تسلط تیموریان این شهر ویران شد و در زمان سلاطین صفوی مجدداً از نعمت آبادی بهره مند گردید.
برخی مراکز دیدنی:امامزاده یحیی(ع)،امامزاده هادی ابن علی(ع)،امامزاده اهل ابن علی(ع)،امامزاده حسین (ع)،امامزاده سید اسماعیل،امامزاده محسن(ع)،امامزاده قاسم(ع)،امامزاده عبدالله(ع)، گنبد علویان،برج قربان،مسجد جامع،بازار،کتیبه های گنج نامه،مجسمه شیرسنگی،آرامگاه بوعلی سینا