شهرستان گنبد کاووس

 

شهرستان گنبد کاووس :
شهرستان گنبد کاووس با جمعیتی بالغ بر ۲۷۵۶۴۹ ووسعت ۸/۶۸۵۶ کیلو متر مربع در طول شرقی ۱۰ دقیقه و ۵۵ درجه و ۱۵ دقیقه و۳۸ درجه عرض شمالی واقع است و اراضی آن از سطح دریا ۱۵۰ متر ارتفاع دارد .
این شهرستان از شمال به جمهوری ترکمنستان و از جنوب به شهرستان های رامیان و آزاد شهر واز شرق به شهرستان های مینودشت و کلاله واز غرب به شهرستان های علی آباد کتول و آق قلا محدود می شود .
این شهرستان دارای دو شهر گنبد کاووس و اینچه برون در نزدیکی مرز ترکمنستان و دو بخش مرکزی و داشلی برون ، شش دهستان و ۱۶۷ آبادی می باشد وبه لحاظ وسعت ، بزرگترین شهرستان ( با ۸۱/۲۴ درصد از مساحت استان ) استان گلستان محسوب می شود .
گنبد کاووس مرکز صحرای ترکمن و در میان دو شعبه اصلی رودخانه گرگان در سوی شمالی و جنوبی ، واقع می باشد . مناطق جنوبی و شرقی این شهرستان  با بر خورداری از آب و هوای معتدل کوهستانی دارای اراضی حاصلخیز می باشد . قسمتهای شمالی دارای آب و هوای نیمه بیابانی معتدل و نیمه خشک می باشد .
نام این شهرستان از قابوس بن وشمگیر ، یکی از حاکمان و دانشمندان آل زیار که آرامگاه و برج آجری آن در داخل شهر واقع شده ، گرفته شده است و از سال ۱۳۱۶ به این نام معروف گردید .
این شهرستان که در حال حاضر در کناره شرقی شهر قدیمی جرجان بنا شده است ، از تاریخ کهن و ارزنده بر خوردار است . کاوش ها و حفاری های علمی در آن نشان می دهد که این شهر به وسعت حدود ۱۲۰۰ هکتار بر روی ویرانی های شهری بازمانده از دوران اشکانی و ساسانی احداث شده و با دو منطقه مهم دهستان و بکرآباد یکی از ایالات و ولایات مهم کشور در دوران ساسانیان و زیاریان و سلجوقیان به شمار می رفته است . این شهر در دوران اوج و شکوفایی خود ، مهد علم و ادب و صنایع ( سفالگری و شیشه گری و فلزکاری و … ) در جهان اسلام محسوب می گردید .

ابن حوقل در مورد جرجان می گوید :
«جرجان به وسیله رودی پر آب و بزرگ به دو بخش تقسیم شده و پلی این دو بخش را به هم متصل می سازد ، سمت شرقی آن جرجان و سمت غربی آن بکر آباد و بیشتر ابریشم از بکر آباد بدست می آید . و در آنجا خرما ، ترنج ، انجیر ، زیتون و میوه های سردسیری و گرمسیری بدست می آید . در جرجان رباطی بنام دهستان است . این دهستان شهری متوسط است و سبزی دارد ومرز ترکان غز است .»
ابودلف معربن مهلهل در سفرنامه اش به سال ۳۴۱ ه . ق از جرجان چنین یاد می کند :
« جرجان شهری زیبا و در کنار رود بزرگی در میان کوه و دشت و خشکی و دریا واقع شده ، در آنجا خرما ، زیتون ، نیشکر و پرتغال می روید و ابریشم بسیار عالی تولید می کنند که رنگ آن تغییر نمی کند ، … )

شکل گیری امروزی شهرستان گنبد کاووس منطبق بر اصول معماری شهر سازی مدرن به شکل شبکه های متعدد وبه هم پیوسته شطرنجی و منظم طراحی شده است که حاصل آن چهار راه های فراوان و نزدیک به هم می باشد .
شهرستان گنبد کاووس به لحاظ بافت اجتماعی از تنوع جالبی بر خوردار است بطوریکه اکثریت اقوام مهم ایرانی را همچون فارس ، ترک آذری ، ترکمن ، قزاق ، بلوچ ، سیستانی ، کرد و اقوام محلی شاهرودی و خراسانی رادر خود جای داده است . ترکمن ها در این شهرستان جمیعتی قابل ملاحظه ای را دارا می باشند . شغل این مردم کشاورزی و دامداری و فعالیت در زمینه هنرهای سنتی بویژه انواع فرش و دستبافته های ترکمنی ، زیور آلات سنتی ، دستبافته های تز ئینی با نقوش سوزن دوزی شده و همچنین پرورش اسب می باشد . جمعه بازار یکی از مراکز تبادلات اقتصادی این شهرستان محسوب می شود .

مراکز دیدنی :
جاذبه های تاریخی و فرهنگی : در حال حاضر حدود ۷۰ اثر در شهرستان گنبد کاووس در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است که بدین لحاظ بیشترین آثار ثبتی را در میان شهرستان های استان دارا می باشد .
مهمترین آثار تاریخی و فرهنگی عبارتند از :
شهر باستانی جرجان ، گنبد قابوس بن وشمگیر ، دیوار بزرگ گرگان ، امامزاده یحیی بن زید ، تپه های یاریم تپه ، توران فارس ، ملاعلی تپه ، ملک علی تپه ، آبادان تپه ، دانق آتارتپه ، آق تپه ، قره محمد تپه ، تاتارتپه ، گوگ تپه ، قره تپه شمالی و جنوبی ، ابه پلنگ ، بند تپه ، قلاع تاریخی سلطانعلی ، حاجیلرقلعه ، گبری قلعه ، بقعه دانشمند آتا ،  بازارچه مرزی اینچه برون ، مجموعه سوارکاری و اسبدوانی گنبد کاووس ، بازار روس ها ، جمعه بازار

جاذبه های طبیعی : 
تا لاب های آلماگل ، آلاگل ، آجی گل ( در شمال گنبد کاووس ) ، دانشمند، ایمر ، بی بی شیروان ، وجود مراتع قشلاقی در شمال گنبد کاووس