صنایع دستی خراسان رضوی

قالی بافی
یکی از صنایع دستی مهم استان خراسان قالی بافی است. پیشینه قالی بافی در این استان را می توان به دو دوره متمایز تقسیم کرد:

– دوره صفویه، که قالی های این دوره اغلب دارای نقش های هراتی با زمینه لاجوردی و یا لاکی سیر و با حاشیه باریک به رنگ زرد روشن می باشد.

– دوره دیگر راه اندازی کارگاه های قالی بافی توسط بازرگانان تبریزی در نیمه دوم قرن سیزدهم است. به این دلیل، امروزه در صنعت فرش مشهد دو نوع گره وجود دارد که عبارت اند از: گره فارسی (محلی) و گره ترکی (تبریزی).

مهم ترین مرکز قالی بافی در استان خراسان، مشهد است. زمینه قالی های مشهدی دارای رنگ لاکی با نقش ترنج و لچک و حاشیه لاجوردی است. بیرجند، طبس، کاشمر، سبزوار و نیشابور از نظر قالی بافی به ترتیب در مراحل بعدی قرار می گیرند.

در میان عشایر خراسان، قالی بافی از رونق فراوانی برخوردار است. قالیچه های بلوچی در میان چادر نشینان اطراف تربت حیدریه، کاشمر، سرخس و تربت جام رایج است. هم چنین در میان عشایر کرد که در  شمال خراسان سکونت دارند، بافت قالیچه های ترکمنی رواج دارد.

گلیم بافی
در میان عشایر و روستاییان خراسان، گلیم بافی به عنوان یک فعالیت خانگی معمول است. مناطق عمده گلیم بافی در استان خراسان، شهرستان های مشهد، قوچان و شیروان است.
ابریشم بافی کلات
از مهمترین هنرهای سنتی و صنایع دستی، هنر ابریشم بافی است که در خراسان رضوی در منطقه کلات و روستای زاوین رواج دارد. روستای زاوین مرکز بافت ابریشم محسوب می گردد.
شعر بافی
شعربافی یا دست بافی در استان خراسان، از گذشته های دور، یکی از مشاغل صنعتگران بوده است. این صنعت در بیش تر شهرهای استان خراسان، به ویژه در شهرستان های مشهد، سبزوار و تربت حیدریه، به صورت خانگی و کارگاهی دیده می شود. فعالیت های برک بافی، فرت بافی و ابریشم بافی را نیز می توان در این رده قلمداد کرد که عمده تولیدات آن ها حوله، چادر شب، بقچه و… است.
نمد بافی
در میان عشایر خراسان، صنعت نمد مالی از رونق فراوانی برخوردار است و دو مرکز اصلی تولید آن، شهرهای مشهد و قوچان می باشند.
برک بافی
یکی دیگر از بافته های خراسان رضوی برک است. این بافته در کارگاههای برک بافی بشرویه از پشم شتر بافته می شود.
سبد و حصیر بافی
یکی از صنایع دستی مهم و پردازشی که با هزینه بسیار ناچیز، ساخته هایی را می آفرینند، سبد و حصیر بافی است. مواد اولیه این تولیدات، کاه و شاخه های نازک درختان است و مرکز اصلی آن روستاهای اطراف طرقبه در استان خراسان می باشد. به دلیل توریستی بودن منطقه طرقبه، بازار این تولیدات از موقعیت مطلوبی برخوردار است. برای بافت سبد، از چوب درختچه بید مشک استفاده می شود که هم ظریف و هم باریک است و هم چنین خاصیت انعطاف پذیری آن زیادمی باشد. صنایع ظریف حصیر بافی، در میان مسافرینی که به این استان سفر می کنند و هم چنین اهالی منطقه، جایگاه ویژه ای دارد.
 پوستین دوزی
یکی از صنایع مهم استان خراسان پوستین دوزی است. در شمال استان، سردی هوا موجبات پیدایش و گسترش این صنعت را فراهم آورده است. پوستین دوزی در میان عشایر کوچ نشین استان از اهمیت به سزایی برخوردار است.
وجود دو کوه سنگی در دامنه ی کوههای جنوب مشهد سبب شده تا صنعتگران حکاک روی سنگ، همواره مواد اولیه ی مورد نیاز خود را در دسترس داشته باشند. جنس این سنگ ها از مواد آذرین می باشد و رنگ آن سیاه است.
سنگ تراشی و قلم زنی روی سنگ
از جمله فعالیت های هنری در شهر مشهد، یکی هم سنگ تراشی است که سابقه ای دیرینه دارد. عمده تولیدات مصنوعات سنگی عبارت اند از:
قندان، هاون، ظرف دیزی و انواع مجسمه های سنگی.
فیروزه تراشی
شهر نیشابور که به شهر فیروزه شهرت دارد، دارای معادن ارزشمندی از فیروزه می باشد که از قرن ها پیش مورد بهره برداری قرار گرفته اند. فیروزه تراشی یکی از حرفه های قدیمی در استان خراسان است. تراش فیروزه به اشکال پیکانی و مسطح از جمله تراش هایی است که طرفداران فراوان دارد. فیروزه یکی از سوغاتی های مهم استان خراسان است و بازار مطلوبی نه تنها در استان، بلکه در سطح کشور دارد.
یکی از مهم ترین صنایع دستی خراسان رضوی سفال مند گناباد می باشد که از اعتبار و پیشینه ای باستانی برخوردار است. از انواع سفال هایی که در این منطقه ساخته می شود می توان به انواع سفال های «بدل چینی» و «رسی» اشاره نمود.
سفالگری
یکی از صنایع دستی مهم در ایران سفالگری است که در شهرهای حاشیه کویر ایران از موقعیت مناسبی برخوردار است. مرکز اصلی این صنعت در استان خراسان، در شهرستان گناباد به ویژه روستای مند است. مهم ترین تولیدات این صنعت انواع گلدان و ظروف سفالین می باشد.