تاریخ بنا و پیدایش اردبیل به درستی معلوم نیست و به طور قطع نمی توان گفت این شهر در چه تاریخی و به دست چه کسی به وجود آمده است . در خود شهر داستانی است که از نسلهای گذشته نقل گردیده است : سرزمین اردبیل ، به سبب آنکه دور آنرا کوه گرفته است در زمان قدیم بر اثر ریزش برف وباران به شکل دریاچه وسیعی بوده است روزی فرمانروای آن حدود که از کنار آن می گذشت از مناظر دلربای اطراف آن انبساط خاطری یافت وآرزوی خود را در امکان خالی کردن آب آن ، و بنای عمارتی درآن محل ، با اطرفیان خویش در میان گذاشت. دو مرد پهلوان به نام “ارده ” و”بیل” کمر همت بربستند و کندن مجرائی را برای خالی کردن آب آن به مسابقه قبول نمودند ، تا هریک بدین کار توفیق یابد پاداشی از فرمانروا دریافت دارد آن دو در دو نقطه دور از هم ، به کندن قسمتی از گدار کوه پرداختند . چون ارده کار خود را نزدیک با تمام دید با خود اندیشید که مبادا تا وی مجرا را به پایان برساند بیل کار را انجام دهد و در مسابقه پیروز گردد ، این بود حیلتی کرد و کسی نزد او فرستاد که به دروغ اتمام کار ارده را به اطلاع او برساند و بیل را از ادامه آن باز دارد بیل چون این خبر بشنید غصه مرگ شد و هنگامی که ارده از سرگذشت او آگاهی یافت از رفتار ناجوانمردانه خود پشیمان گردید و با آنکه مجری را کنده و خروج آب را دیده بود خود را از کوه به زیر انداخت و باکشتن خویش ، خویشتن را از عذاب وجدان راحت ساخت به هر حال مجری کنده شد و آب از آن طریق ، که امروز به نام “دوجاق” بر سر راه شوسه اردبیل به مشکین قرار دارد ، خالی گردید و شهری که در جای آن به وجود آمد به حکم فرمانروا ، به یاد آن دو پهلوان ناکام “ارده بیل” خوانده شد.
شهرستان های استان

شهرستان بیله سوار
شهرستان پارس آباد
شهرستان خلخال
شهرستان کوثر (گیوی)
شهرستان گرمی
شهرستان مشگین شهر
شهرستان نمین
شهرستان نیر