شهر تاریخی حریره جزیره کیش شهری مخروبه نشان از رونقی در قدیم

شهر تاریخی حریره جزیره کیش بقایایى در مرکز ساحل شمالى جزیره قراردارد که به احتمال بسیار قوى به دوره ساسانیان و اوایل دوره اسلامى بر مى گردد . این بقایا در وسعتى بالغ بر سه کیلومتر مربع ، بازگو کننده این مطلب است که روزگارى شهرى بزرگ و اباد در این منطقه وجود داشته و جمعیت کثیرى را در خود جاى مى داده است.

آن چه امروز از این شهر بر جاى مانده حجمى از معمارى شهرى است اما کمتر و به ندرت طاق ها و پوشش ها و سقف ها سالم برجاى مانده است جز پاره اى موارد که پوشش هاى طاقى شکل سنگى از گزند تخریب در امان مانده است.بقایاى شهر حریره در امتداد ساختمانهاى بندرگاه و دفاتر آن ، قابل دیدن است. طبق نظر سازمان میراث فرهنگى ، شهر حریره هشتصد سال قدمت دارد.
حمام حریره کیش
حمام در ناحیه شمال غربى خانه اعیانى و با فاصله تقریبى ۳۰ مترى از آن ، دومین بخش از محوطه حریره قرار دارد . این بخش شامل حمامى است با صحن هاى متعدد و حصار آن با مساحتى تقریبى ۵۰۰ متر مربع .
به نظر مى رسد این حمام در نوع خود از قدیمى ترین حمام هاى ایران باشد که طى کاوش هاى باستان شناسى کشف و شناخته شده است . بناى حمام از سنگ هاى قلوه آهکى و مرجانى و ساروج ساخته شده و داراى فضاهاى مختص از جمله گرمخانه ، محل تنظیف ، خزینه ، سربینه مى باشد .

در کف گرمخانه هنگام کاوش ، قطعات سفالى ساده و لعابدار از دوره تاریخى ( ایلخانى و تیمورى ) مى باشد و دلیل عمده آن وجود دو خزینه با اختلاف سطح ۵/۱ متر است که خزینه قدیم تر آن در لایه زیرین قرار دارد و توسط خزینه جدید بریده شده است .
قطعات سفالى ساده دوره ایلخانى کشف شده مربوط به ظروفى است که در حمام استفاده مى شده است .
با توجه به ظرفیت محدود حمام که یک حمام کوچک و خصوصى است و با در نظر گرفتن دیوار بیرونى سراسرى که تا مجموعه عمارت اعیانى که در جنوب شرقى حمام و بر فراز تپه اى بلند قرار گرفته ، امتداد یافته است به نظر مى رسد که این بنا حمامى خصوصى بوده و به صاحب مجموعه اعیانى تعلق داشته است .
در منتهى الیه بخش شمالى شهر حریره ، کنار ساحل بلند صخره اى و با فاصله کمى از دریا ، پستى و بلندى ها ادامه دارد ، که بقایاى دیوارها ، چاه ها و کانال هاى آب در آن نظر بیننده را به سوى خود جلب مى کند . در ایتدا تصور مى شد که این آثار هیچ ارتباطى به هم ندارند و فقط مى شد حدس زد که این آثار قسمتى از شهر قدیم حریره بوده و به نوعى با فعالیت هاى دریایى ارتباط دارند .
در مجاورت این آثار ، و در کنار ساحل صخره اى که تقریباً چهار تا پنج متر از سطح دریا بلندتر است و قسمتهاى زیادى از آن به مرور زمان به دریا ریخته ، تعدادى چاه و پلکانى که راه به دریا دارد و حفر شده است . قطر دهانه چاه ها اغلب دو متر است و عمق آن تا سطح دریاست .

در کناره ساحل شهر حریره و در مجاورت مجموعه صنعتى ، شش چاه و یک پلکان سنگى در بیرون مجموعه و چهار چاه در داخل مجموعه که در حین حفارى دیده شد وجود دارد .
این چاه ها به کانال هاى زیرزمینى راه مى باید که دهانه آنها در مقطع ساحل صخره اى مثل دریچه اى رو به دریا باز مى شود . این کانال هاى افقى و زیرزمینى چاه ها را در گوشه و کنار مجموعه صنعتى و جتى داخل اتاق ها و راهروها هم حتى مى توان دید . عملکرد این مجموعه جالب چندان مشخص نیست . ولى آنچه مسلم است ارتباط مستقیم با فعالیت هاى صیادى و صید ماهى ، مروارید و مرجان داشته و براى دسترسى آسان تر به دریا ساخته شده است .
در دهانه خلیجى که در سمت شرق این مجموعه قرار گرفته توده هاى صدف ها و گوش ماهى هاى شکار شده را مى توان دید که نشانه ى فعالیت هاى صیادى مخصوصاً صید مروارید در گذشته است .
اتاق هایى با کف شیار دار حریره :
یکى از فضاهاى جالب توجه مجموعه صنعتى شهر حریره ( اتاق با کف شیار دار ) است .
این اتاق کف کاملاً عجیب و ناشناخته اى داشته به این معنى که با شیب ملایم از شمال به جنوب امتداد مى یافت و کف آن به صورت در اصطلاح گرده ماهى (اصطلاح بومی) و یا بالشتک با ملاتى از نوع ترکیب پودر سنگ هاى مرجانى و آهک و نوعى ساروج شکل گرفته بود .
این ویژگى در هیچ یک از محوطه ها و تپه هاى باستانى و تاریخى و اسلامى ایران کشف و شناخته شده نیست . وقتى از چند نفر از مرکز پرورش صید مروارید کیش در مورد این نوع معمارى پرسیده شده ، چنین نظر دادند این عنصر معمارى که با شیبى ملایم به حوضچه اى کوچک با ابعاد ۱×۱متر یا ۱×۵/۲ مترو عمق نیم متر ختم مى شود ، ارتباط با فعالیت هاى صید مروارید دارد و در سطح آنها صدف ها را خشک کرده و به آب مى بسته اند تا مروارید هاى ریز را نیز بتوان به دست آورد .
اما اگر چنین بود مى بایست آثار و بقایاى صدف ها در سطح این شیارها و یا در حوضچه ها باقى مانده باشد ، اما چنین نیست .
سرانجام با نظرخواهى از باستان شناسان ، آقاى رمى بوشارلا ، باستان شناس فرانسوى که تجربه و سابقه کار ممتد در ایران و امارات متحده عربى دارد ، نظر دارد که این تأسیسات صرفاً جهت استحصال (حاصل)شیره خرما بوده و نمونه اى از آن در کاوش هاى وى در امارات به دست آمده است .
شاید اگر به مردم بومى جزیره کیش مراجعه مى شد دیگر فضاى این اتاق آنقدر عجیب و ناشناخته نبود
در یکى از بازدیدهایى که توسط هیئت علمى و به راهنمایى بومیان انجام شد یکى از بومیان اظهار داشت که تا قبل از تخریب خانه هاى ماشه ، انبارهایى با کف جوى و پشته – نظیر آنچه که هم اکنون در بخش کارگاهى شهر حریره دیده مى شود – در اغلب خانه هاى بزرگ وجود داشت و از این انبارها براى نگهدارى خرما استفاده مى شد.
بنا به گفته بعضى ها این خرما ها بر روى هم انیاشته و فشرده مى شد و به وسیله راه هاى کوچکى به صورت راه آب شیره به طرف خمره هاى بزرگى که در زیر این راه آبها قرار مى دادند منتقل شده و شیره خرما جمع آورى مى شد .