شهرستان ارومیه
شهرستان ارومیه در ناحیه مرکزی استان با جمعیت ۸۷۱۲۰۴ نفر، به مرکزیت شهر ارومیه، مرکزاستان آذربایجان غربی می باشد که قدمت آن به ۲۰۰۰ سال ق.م می رسد. این شهر در جلگه وسیع و سرسبزی واقع شده که انواع درختان کهنسال، باغ های انگور، سیب، مزارع زیبا و چمنزار های سبز و خرم و بوستانهای باصفا آن را در بر گرفته اند. به عقیده بعضی از مورخان، ارومیه محل تولد زرتشت پیغمبر بوده است.
شهرستان تکاب
شهرستان تکاب در ناحیه جنوب شرقی استان با جمعیت ۸۲۲۷۴ نفر، به مرکزیت شهر تکاب و در فاصله ۳۰۷ کیلومتری از مرکز استان قرار دارد.
| شهرستان اشنویه شهرستان اشنویه در ناحیه غربی استان با جمعیت ۶۴۵۵۱ نفر و به مرکزیت شهر اشنویه، در فاصله ۶۹ کیلومتری از مرکز استان قرار دارد. به علت عبور رودخانه اشنویه از این منطقه و آب و هوای مناسب، در تابستان ها محل استراحت و تفریح مردم است. دره ییلاقی و زیبای چلاشی در شمال غربی اشنویه و روستای آغ بلاغ (روستای هدف گردشگری) از جمله جاذبه های طبیعی این شهرستان به شمار می روند. در این ناحیه اقوامی چون لولوبی ها، هوربائیان، آشورها، اورارتوها و مادها در دوره های معینی از تاریخ می زیسته اند در کتیبه کورش نیز از ایالات اشنواک (اشنویه) به نام خراج گزار نام برده شده است. |
|||
| شهرستان نقده شهرستان نقده در جنوب آذربایجان غربی، از شمال به شهرستان ارومیه، از شرق به دریاچه ارومیه و شهرستان‌های مهاباد وو میاندوآب، از جنوب به شهرستان پیرانشهر و از غرب به مرز ایران و عراق محدود است. مساحت این شهرستان ۲۲۱۰ کیلومتر مربع و دارای دو بخش و سه شهر است. جمعیت شهرستان بالغ بر ۱۶۲۲۲۸ است و از تا مرکز استان یک صد کیلومتر فاصله دارد. آب و هوای این شهرستان به علت مجاورت با دریاچه ارومیه معتدل و مرطوب است. |
|||
| شهرستان پیرانشهر شهرستان پیرانشهر در ناحیه جنوب غربی استان با جمعیت ۱۱۲۹۹۴ نفر، به مرکزیت شهر پیرانشهر، در فاصله ۱۴۹ کیلومتری ازمرکز استان قرار دارد. این شهرستان به دلیل داشتن میزان بارش ۶۰ میلی متر در سال یکی از زیباترین و سرسبز ترین مناطق کشور به شمار می رود پیرانشهر دارای آب و هوایی معتدل می باشد. این شهر به دلیل قرار گرفتن در مسیر ترانزیت جمهوری اسلامی ایران و دیگر کشورهای حوزه مدیترانه، یکی از مراکز تجارت خارجی در ایران است نام قبلی آن ایرانشهر خانه بوده امام بعدها با توجه به نام ایل پیران به پیرانشهر تغییر نام یافت. |
|||
| شهرستان خوی شهرستان خوی درناحیه شمال غربی استان با جمعیت ۳۷۰۰۷۲ نفر، به مرکزیت شهر خوی، درفاصله ۱۶۰ کیلومتری از مرکز استان قرار دارد. (طی آخرین تقسیمات کشوری به دو شهرستان خوی، به مرکزیت خوی و چایپاره به مرکزیت قره ضیاءالدین تفکیک شده است). خوی به عنوان مهد تمدن ۶۰۰۰ ساله که در سالنامه های آشوریان به نام خویه وه، در تورات به نام حویه، در کتاب (العالم من المشرق الی المغرب) با نام خویه، آمده و در سال ۲۵۰ هـ.ق آیبن خرداد در کتاب المسالک الممالک بانام کنونی خوی از آن یاد می کند. این شهرستان به واسطه شرایط خاص جغرافیایی دارای چشمه های آب معدنی متعددی است که این چشمه ها از جمله جاذبه های طبیعی منطقه به شمار می آیند. |
|||
| چالدران شهرستان چالدران در شمال غربی ایران و بین شهرستان‌های خوی در جنوب و ماکو در شمال قرار دارد. این شهرستان از غرب به کشور ترکیه محدود است و صد و پنجاه کیلومتر مرز مشترک با آن دارد. آب و هوای آن معتدل کوهستانی و دارای تابستان‌های خنک و زمستان‌های سرد است. این شهرستان با شصت هزار نفر جمعیت دارای دو بخش به نام‌های«مرکزی» و «زردشت» است و تا مرکز استان دویست و بیست و چهار کیلومتر فاصله دارد. |
|||
| سردشت شهرستان سردشت در منتهی‌الیه جنوب‌غربی آذربایجان غربی قرار دارد. این شهرستان از شمال به شهرستان پیرانشهر، از جنوب به استان کردستان، از شرق به شهرستان مهاباد و استان کردستان و از غرب به مرز ایران و عراق محدود است. این شهرستان دارای ۱۴۰۶ کیلومتر مربع مساحت، دو بخش و یک شهر است. جمعیت ا ین شهرستان ۹۳۱۸۶ نفر است و تا مرکز استان دویست و چهل و چهار کیلومتر فاصله دارد. |
|||
| سلماس شهرستان سلماس در شمال غربی ایران و در مرز ایران و ترکیه قرار دارد. این شهرستان از شمال به شهرستان خوی، از جنوب به شهرستان ارومیه، از شرق به دریاچه ارومیه و از غرب به مرز ایران و ترکیه محدود است. این شهرستان با ۲۵۴۱ کیلومتر مربع وسعت دارای دو بخش و دو شهر است. جمعیت این شهرستان ۱۵۶۵۵۸ نفر و فاصله آن تا مرکز استان نود و یک کیلومتر است. |
|||
| صایین‌دژ (شاهین دژ) شهرستان شاهین‌دژ از شمال به استان آذربایجان شرقی، از جنوب به استان کرستان، از شرق به شهرستان تکاب و از غرب به شهرستان بوکان محدود می‌شود. صائین‌دژ در منطقه‌ای ییلاقی و کشاورزی واقع شده و قسمت شرقی آن محل چرای دام‌های عشایر کوچ‌نشین است. این شهرستان ۲۹۰۷ کیلومتر مربع مساحت دارد و دارای دو بخش و یک شهر است. جمعیت این شهرستان ۱۰۴۵۹۸ نفر است و تا مرکز استان دویست و بیست و هفت کیلومتر فاصله دارد. |
|||
| ماکو شهرستان ماکو در انتهای شمال‌غربی ایران، در مرز ترکیه و جمهوری آذربایجان قرار دارد. این شهرستان از شمال به رود «قره سو» و کشور ترکیه، از شرق به رود «ارس» و جمهوری آذربایجان، از جنوب به شهرستان خوی و از غرب به کشور ترکیه محدود است. ماکو شامل سه بخش «پلدشت»، «شوط» و «مرکزی» است. این شهرستان ۶۰۸۹ کیلومتر مربع مساحت دارد و جمعیت آن ۲۰۲۹۳۹ نفر است. فاصله این شهرستان تا مرکز استان دویست و هفتاد و شش کیلومتر است. |
|||
| مهاباد شهرستان مهاباد با مساحتی حدود ۲۶۲۰ کیلومتر مربع در در ناحیه‌ای کوهستانی و جنگلی در جنوب این استان قرار دارد. این شهرستان از شمال به شهرستان میاندوآب، از جنوب به استان کردستان، از شرق به شهرستان بوکان و از غرب به شهرستان‌های نقده و پیرانشهر محدود است. مساحت این شهرستان ۲۶۲۰ کیلومتر مربع است و جمعیتی برابر با ۱۷۱۶۲۴ نفر دارد. |
|||
| میاندوآب شهرستان میاندوآب در منتهی‌الیه جنوب شرقی آذربایجان‌غربی واقع است. این شهرستان از شمال به استان آذربایجان شرقی و دریاچه ارومیه، از جنوب به استان کردستان، از شرق به استان زنجان و از غرب به شهرستان مهاباد محدود است. مساحت این شهرستان ۱۵۳۴ کیلومتر مربع و دارای دو بخش و دو شهر است. جمعیت این شهرستان ۲۰۹۸۴۰ نفر و فاصله آن تا مرکز استان صد و شصت و شش کیلومتر است. |
|||
| بوکان شهرستان بوکان در ناحیه جنوبی استان با جمعیت ۲۰۴۳۰۸ نفر، به مرکزیت شهر بوکان در فاصله ۱۸۷ کیلومتری از مرکز استان قرار دارد. این شهر دارای آب و هوای مطبوع و باغ های سرسبز و خرم می باشد. اغلب مردم براین باورند که واژه بوکان از کلمه بوک، به معنای عروس و ان جمع تشکیل شده و عروسان معنی می دهد. اراضی بوکان به علت وجود رودخانه سیمینه رود بسیار حاصلخیز است. |