آداب و رسوم آذربایجان غربی

 

موسیقی آذربایجان وجه تمایز مهمی با سایر موسیقی‌ها دارد و آن جنبه بدیهه‌نوازی و بدیهه‌خوانی آن است. این امر به هنرمند اجازه می‌دهد نیروی خلاقیت و قوه خیال خویش را به کار اندازد و ضمن اجرای آهنگ در چهارچوب اسلوب،  مایه موسیقی را تغییر دهد.
عاشیق‌ها
عاشیق‌های آذربایجان مالک گنجینه‌ عظیم  هنر و ادبیات تاریخی مردمان این سرزمین هستند و سرودهای استادانه و داهیانه خود را با ایده‌های بشردوستانه و حفظ سنن و هنر عاشیقی در میان مردم رواج می‌دهند. در گذشته به این هنرمندان «اوزان»، «وارساق» و «یانشاق» می‌گفتند و هنرمندان برجسته این رشته را «دده» می‌نامیدند
ترانه ملی و مقامی
در این موسیقی هنرمند به وصف سرزمین مادری و دلاوران و قهرمانان آن می‌پردازد.
  موسیقی عزا و مذهبی
این موسیقی در مراسم عزاداری و تدفین متوفی اجرا می‌شود. اشعاری که در این مراسم خوانده می‌شود «آغی» نام دارد.
موسیقی کار و تلاش روزانه
این موسیقی بیشتر به هنگام کاشت و برداشت محصول و توسط کشاورزان اجرا می‌شود.
  موسیقی عروسی و پایکوبی
مراسم عروسی همواره با خواندن سرودها و تصنیف‌های مختلف همراه است. این تصنیف‌های زیبا و تغزلی و حتی طنزآلود، در واقع زینت بخش مجالس عروسی هستند و به همراه موسیقی و رقص اجرا می‌شوند. هر یک از مراحل مراسم عروسی از جمله خواستگاری، نامزدی، حنابندان و … برای خود سرودها و آوازهای خاصی دارد.
علاوه بر این استان آذربایجان‌غربی به دلیل تنوع و ترکیب قومی خود دارای انواع موسیقی بومی نیز است. کردها و سایر اقوام ساکن در این منطقه هر یک با توجه به خصوصیات قومی و رفتارهای فرهنگی خود، دارای موسیقی خاص خود هستند.
کوسا گلین
آذری های استان آذربایجان غربی از آخر فصل زمستان تا شروع عید نوروز مراسمی دارند که به کوسا گلین شهرت دارد و معتقدند که این مراسم از زمان حضرت ابراهیم (ع) برجای مانده است.
جشن انگور
این جشن در اواخر شهریور برگزار می شود و اهالی روستا در این جشن مرغوب ترین انگورها را انتخاب می کنند.
جشن خدیر نبی
زمان برگذاری این جشن بین دو چله زمستان و پیام آن امید به آینده است، کسانی که آرزویی دارند دور یک دیگر جمع می شوند و انواع میوه و خوشکبار می خورند و شادی می کنند.
مراسم باران خواهی
این مراسم که به چمچه گلین معروف است هنگام خوشکسالی اجرا می شود.
ذری‌ها
پوشاک مردان
کؤینک: پیراهنی نخی، بدون یقه، آستین‌دار‌ و به رنگ سفید است.
جلیقا:‌ جلیقه‌ای به رنگ تیره که روی پیراهن می‌پوشیدند و معمولاً ساعتی بر روی آن می‌بستند.
شلوار: معمولاً از جنس کتان و یا پارچه‌های نخی و به رنگ‌های تیره دوخته می‌شد.
ایپ جوراب: جورابی از جنس پشم گوسفند و به رنگ‌های طبیعی است.
چاروق و چارق: کفشی که از پوست گاو و یا گاو میش تهیه ‌می‌شد و کشاورزان بیشتر آن‌را می‌پوشیدند.
بوز ملی درن: کت بلندی شبیه به کت‌های دوره قاجار بود و نیم‌تنه بلند آن با چند دکمه بسته می‌شد، ولی نیم‌تنه پایین آن گشاد و جلوباز بود و در پشت چین داشت.
ال جه: دستکشی از جنس پشم گوسفند است و آن را به صورت پنج انگشتی (بش بارماخ) و در مواردی چهار انگشتی (دورت بارماخ) می‌بافند.
بویون‌شاله: شال‌گردنی‌ از پشم گوسفند و برای روزهای سرد زمستان‌ است.
بویوک: کلاهی از جنس پشم حلاجی شده و کرک است.
دولاخ: پابندی که ساق‌ها را می‌پوشاند و از جنس پشم است  و برای تزیین از پشم‌های رنگی نیز در آن استفاده می‌شود.
پوشاک زنان
چرقد: معمولا از جنس پارچه‌های  نخی گلدار بود و به صورت چهارگوش دوخته می‌شد و آن را به صورت سه گوش روی سر انداخته و زیر گردن به هم می‌بستند. بانوان مسن چرقد را به همراه دستمال دیگری استفاده می‌کردند. آن‌ها چرقد را می‌بستند و دستمالی را که به آن «کل ایاغی» می‌گویند را نیز با یک یا دو گره روی پیشانی خود می‌بستند.
کوئینک: پیراهنی بلند و گشاد است که تا پشت پاها را می‌پوشاند و جنس آن از نخ و یا ژورژت است. این پیراهن بدون یقه، با سه دکمه و آستین بلند دوخته می‌شود.
عرقچین: کلاهی کاسه‌ای با نقش و نگارهای سوزن‌دوزی شده است. قسمت جلوی آن را سکه‌دوزی می‌کردند و در مراسم عروسی به سر می‌گذاشتند.
آرخالیق: تن پوشی شبیه کت‌های مردانه امروزی بود. یقه کوتاهی داشت و از جنس پارچه مخمل تهیه می‌شد.
تومان: شلواری از جنس چیت است. معمولاً دمپای آن را با انداختن کش در لیفه آن به مچ پاها محکم می‌کردند و دور کمر نیز با کش محکم می‌شد.
همچنین به نوعی دامن بلند چین‌دار که تا روی پا می‌رسید، ‌نیز تومان می‌گفتند.
شیلیته: دامنی کوتاه و پرچین است و روی تومان می‌پوشیدند.
ساپ: یک نوع جوراب که جنس آن از جوراب مردان آذربایجان لطیف تر است.
گالش: پاپوشی از جنس لاستیک سیاه و کف داخل آن قرمز رنگ است. این پاپوش بین زنان و مردان مشترک نیز هست.

از دیگر پوشاکی که در سطح استان مرسوم است پوشاک کردی است:

 کردها
پوشاک مردان
که‌واو پانتول: این  لباس نقش کت و شلوار را دارد، اما دوخت آن بسیار متنوع و متفاوت است.
پشتیند: یک نوع شال است و آن را به کمر می‌بندند.
پیچ شالی:  نوعی شال است و آن را دور سر می‌بندند.
که راس: پیراهنی بدون یقه است و در منطقه مکری به آن «سورانی» می‌گویند.
کلاو: کلاهی استوانه‌ای شکل است.

پوشاک زنان
که راس: پیراهنی بلند و کاملاً گشاد است.
ده رپی:  شلواری بسیار بلند و گشاد است و در قدیم اغلب زنان دو تا ده‌رپی روی هم می‌پوشیدند.
چارشیوشان: پارچه گلداری است که روی شانه می‌اندازند و گره می‌زنند.
پشتیند: شال دور کمر است.
کلاو: کلاهی زیبا است و آن را با ملیله و منجوق تزیین می‌کنند.
که وا: شبیه به کت مردانه است و به آن « کونیجه» نیز می‌گویند.

غذاهای محلی استان آذربایجان غربی
انواع آش چون: آش دوغ، آش رشته، آش انار، اباج آش، آش بلغور، آبگوشت های محلی، یوتی آش، سوپ عروس، سوپ سبزی و انواع غذاهای دیگر چون: کوفته ترکی، کوفته کارن، انواع دلمه ها، ساج اچی، کباب ترکی، املت اسفناج، خورشت مسما با مرغ، خورشت گوجه فرنگی، کنگر خورشه، خورش آق ماشه، گزلمه، خوراک هویج، گایلی، قیمه پلو، حلوای گردو و انواع دسرها، ترشی ها، مرباها، نان ها (اژده،تنور چره، یخا چره، ناوا چره، جزلا چره)، سالادها و…  را تشکیل می دهد.
در سفره استان آذربایجان غربی غذاهای رنگینی از سلیقه ها و قوم های مختلف آذری، کرد، عشایر، ارمنی و… برای مهمانان تدارک دیده شده است و این قسمت یکی از پرطرفدارترین جاذبه های اجتماعی استان آذربایجان غربی به شمار می آید.