آداب و رسوم ایلام

لباس های محلی: لباس های محلی ضمن آن که همواره برای گردشگران جذاب و جالب توجه بوده از مهم ترین جاذبه های فرهنگی استان ایلام نیز به شمار می آیند.

پوشاک سنتی بانوان استان ایلام شامل سرپوش ها (عرق چین، کلاو، گل وه نی، تاکاری، سه رون، هه بر)، بالاپوش و تن پوش ها می شود. سرپوش ها شامل عرق چین یا که لاو می شوند. عرق چین عبارت است از: کلاهی کوچک و تنگ که قسمت بالای سر را می پوشاند و در دو نوع ساده و مرغوب وجود دارد که نوع ساده آن از پارچه نخی و نوع مرغوب آن از ابریشم است که با منجوق تزیین می شود.
پوشاک مردانه نیز شامل عرق چین مردانه که مخصوص سالمندان است، کلاو، له چگ که نوعی سرپوش مربعی شکل است و جنس آن نخی بوده و در طرح های هندسی و به صورت مربع شکل است در نواحی کرد نشین استفاده می شود.

غذا های محلی :

حلوای بگل:از خرمای مرغوب و بگل( کشک پودر شده) و روغن دان (حیوانی)، کنجد سفید درست می شود. ابتدا هسته خرما را در می آورند و آن را در روغن که در یک ماهی تابه آب شده می ریزند و روی حرارت کم می گذارند، سپس بگل را که قبلا خیس شده، درآن می ریزند و در این مرحله آن را با یک وسیله مانند گوشت کوب خوب مخلوط می کنند و کنجد را نیز به آن اضافه می کنند و دوباره آن را به هم می زنند تا یک دست شود. پس از یک دست شدن آماده می شود که بسیار مقوی و خوش مزه است.
بژی برساق:از شیرینی های معروف محلی و سنتی استان ایلام است که با آرد، شکر، روغن دان، تخم مرغ، شیر، زیره، رازیانه وزردچوبه درست می شود. همه مواد را با هم مخلوط کرده و در روغن سرخ می کنند و روی آن را با شکر تزیین می کنند.
کپه: یکی از غذاهای رایج در ایلام است. برای تهیه آن ابتدا مقداری برنج عنبر بو که دارای عطر و طعم بسیار خوبی است را در آب کافی روی حرارت قرار می دهند و هنگامی که پخته شد، بعد از سرد شدن آن را خوب چنگ می زنند تا به حالت خمیری در آید. سپس مقداری گوشت چرخ کرده، سیب زمینی ریز شده، کشمش و پیازخرد شده را سرخ کرده و به آن رب و فلفل و زردجوبه و مقداری سبزی معطر اضافه می کنند. سپس به اندازه یک گلوله کوچک از برنج که به حالت خمیر در آمده را در دست خوب پهن می کنند و از مواد تهیه شده در داخل آن می ریزند و به آن زرده تخم مرغ می زنند و در روغن فراوان سرخ می کنند و سر سفره می آورند. درست کردن این غذا نیاز به وقت و حوصله زیاد دارد و البته غذایی بسیار خوشمزه است .
جگروز: غذای لذیذ دیگری است که برای تهیه آن لایه توری مانند اطراف دل و جگر را خوب پاک می کنند، سپس جگر را به صورت دانه های قاچ شده به اندازه کباب لقمه درمی آورند و به صورت جدا در درون آن قرار می دهند و روی آتش کباب کرده و میل می کنند.

غذاهای استان ایلام را انواع آش های محلی، غذاها، دسرها و شیرینی ها تشکیل می دهند که مهم ترین آن ها عبارتند از: حلوای قند، پرشگه، ترخینه، کله کنجی، پپگ، شیر برنج، چنگال، سوختی، گمگه، عدس پلو با گوشت، قارچ، کپه و قه له و ماسوا .

بازی ها :

بازی پلان : این بازی در بین سنین مختلف رایج است و حتی افراد مسن هم برای تنوع این بازی را برگزار می کنند.علاقه مندان به این بازی به دو گروه   تقسیم می شوند و یکی هم میان جمع به عنوان داور انتخاب می گردد. داور به قید قرعه گروه اول و دوم را معین می کند و سپس زمینی به طول ۴۰ متر مسطح هموار با عرض ۳ تا ۴ متر در نظر می گیرند و یک خط مستقیم در وسط آن می کشند و از یک سر خط یک عدد سنگ به عرض ۲۰ و طول ۳۰ با قطر ۱۰ سانت به عنوان تکیه گاه به کار می برند و به طول خط ۲ متر پیش می رود و یک عدد سنگ دیگر جایگیر می کنند. باز هم دو متر دیگر جلو می روند و یک سنگ دیگر قرار می دهند و به همان ابعاد و اندازه دو سنگ دیگر به کار می برند حال اندازه های طولی به ۲۰ متر می رسد در دو طرف کل خط که ۱۲ متر است. در پای هر نشانه ی سنگی که یک خط دو متری مخالف خط مستقیم می کشد که این خود حد و حدود پرتاب نشانه گیری است که نباید جلوتر بروند.
بازی قلان : از جمله بازی های سنتی که جذاب و دلپذیر است و موجب شادابی بازیکنان و تماشاچیان می شود بازی قلان می باشد که در هنگام رفتن به طبیعت خصوصاً در فصل بهار انجام می شود و با انتخاب یک نفر سرپرست یا مربی در محدوده زمینی که آن را خط کشی کرده اند به بازی اقدام می کنند. این بازی به دو صورت انجام می گیرد: یکی به صورت دو نفره و مبارزه تن به تن می باشد و یکی به صورت جمعی حال اگر تن به تن باشد دو نفر از هر دو گروه وارد دایره میدان بازی می شوند و به بازی اقدام می کنند و هر کدام از پای در آید بازنده است و آن که برنده باشد اگر توان لازم را داشته باشد می تواند مجدداً با حریف دیگری روبه رو شود این مبارزه تا آخرین نفر هر گروه ادامه دارد. دو بازیگر با شانه های خود سر و کار دارند دو شانه راست یا دو شانه چپ،ضربات از مرفق تا انتهای بالایی دست که حد آن همان شانه است و در حین بازی هر ضربه ای به غیر از شانه به شانه انجام بگیرد خطاست و عامل از بازی خارج می شود تمام بازیگران در حالت بازی با یک پا و پای دیگر خود را از پشت تنه با دست محکم می گیرند و در حال بازی یکی رو به پشت، یکی رو به جلو مبارزه می کنند تا خطرات ضربات پیش نیاید.
ورزش های باستانی: شاخص ترین ورزشهای سنتی رایج در استان ایلام مجموعه ورزشهای باستانی در گود زورخانه ای است که در اکثر شهرهای کشورمان رایج است و در استان ایلام نیز نسل به نسل با قداست خاصی برگزار شده و علاقه مندان زیادی را به خود جذب نموده است .