استان خراسان جنوبي، شرقي‌ترين استان ايران، داراي 82864 كيلومتر مربع مساحت مي‌باشد كه بين 57 درجه و 46 دقيقه تا 60 درجه و 57 دقيقه طول شرقي و 30 درجه و 35 دقيقه تا 34 درجه و 14 دقيقه عرض شمالي قرار گرفته و 47/5 % از مساحت كشور را به خود اختصاص داده است . اين استان از شرق، با كشور افغانستان، از شمال به استان خراسان رضوي ، از غرب به استانهاي يزد و كرمان و از جنوب با استان سيستان و بلوچستان همسايه است. براساس آخرين تقسيمات كشوري، خراسان جنوبي داراي 6 شهرستان (بيرجند، قائنات، درميان، سرايان، سربيشه و نهبندان) با مركزيت بيرجند، 17 شهر، 16 بخش، 42 دهستان، 2061 آبادي داراي سكنه و 5041 آبادي خالي از سكنه مي‌باشد.
آب و هوا اقليم استان از نوع خشك و بياباني است كه متوسط بارندگي ساليانه استان به 150 ميليمتر مي رسد. حداكثر دماي سالانه 44 و پايين ترين دماي ثبت شده 5/21ـ درجه سانتيگراد گزارش شده است.
آب و هوا : اقليم استان از نوع خشك و بياباني است، اما با توجه به موقعيت قرارگيري مناطق پست يا مرتفع، به دو دسته تقسيم مي شود:
الف) اقليم خشك و گرم: شامل دشتها و مناطق هموار مركز، غرب و جنوب استان
ب) اقليم خشك و ملايم: كه دربخشهاي مرتفع شمالي، شمال غربي استان واطراف بيرجند مشاهده مي شود.
موقعیت طبيعي : استان از نظر ناهمواريها تقريباً به دو قسمت «كوهستاني و مرتفع» و «پست و هموار» تقسيم مي شود. قسمتهاي كوهستاني بيشتر در شمال و شمال غرب استان و قسمتهاي پست و هموار در دشتهاي مركز و جنوب استان واقع شده اند.مناطق پست و هموار استان شامل زمينها و دشتهاي همواري هستند كه در قسمتهاي مركزي، غربي و جنوب غربي استان قرار گرفته اند. از نظر كشاورزي، دامپروري و احداث راههاي ارتباطي از اهميت خاصي برخوردارند. دشتهاي جنوب و جنوب غربي استان حاوي نمكزارها و نقاط پست و كم ارتفاعي هستند كه گاهاً از هر نوع پوشش گياهي عاري هستند و بدليل مجاورت با حاشيه شمال كوير لوت، آب و هوايي خشك و خشن دارند و در معرض حمله شنهاي روان قرار دارند. به علت كمي نزولات جوي، فصلهاي پرباران منتهي به ماههاي پاياني زمستان و اوايل بهار هستند و ميانگين بارندگي در فصول گرم و سرد سال به ترتيب 1/0 ميليمتر و 1/95 ميليمتر مي باشد.قرارگيري استان در ناحيه آب و هوايي بياباني (گرم و خشك) شرق ايران سبب شده تا اكثر جريانات رودخانه اي، موقت و فصلي بوده و رودخانه دائمي در استان وجود نداشته باشد. تندابها و سيلابها در بسياري از موارد بدليل فقر پوشش گياهي، سبب خرابي مي شوند. بخشهاي وسيعي از مركز، غرب، شرق وجنوب استان با محدوديت منابع آب مواجه مي باشند و منابع محدود آ ب زير زميني تنها امكانات تامين آب محسوب مي شوند.قرارگيري گسل بزرگ نهبندان كه به طول 750 كيلومتردر چندين شاخه موازي كه از مركز سيستان و بلوچستان و مرز پاكستان، تا شمال استان و نواحي جنوبي استان خراسان رضوي امتداد يافته، جدا از ايجاد زمين لرزه هاي پراكنده، سبب تشكيل ساختارهاي متنوع زمين شناسي در طول ميليونها سال و تشكيل توده هاي سنگهاي «گرانيت سبز» دراستان شده كه بسياري از گونه هاي آن شهرت جهاني دارند.
کشاورزی : در سال 84-83، مجموعاً 214274 هکتار زیر کشت محصولات زراعی و باغی قرار داشته که از این میزان 59515 هکتار اراضی دیم و 130234 هکتار اراضی آبی بوده اند. یعنی بيش از 60 درصد از اراضی زیر کشت استان را اراضی آبی تشکیل داده ا ند.عمده ترین محصولات زراعی استان عبارتند از: گندم، جو، پنبه، چغندر قند، محصولات جالیزی و نباتات علوفه ای. لازم به ذكر است استان خراسان جنوبي در تولید محصول چغندر قند، مقام هشتم کشوری را دارا می باشد.
دامپروری و شیلات: وجود واحد های دامی صنعتی و بومی متعدد و استخرهای سرد آبی و گرم آبی پرورش ماهی، این استان را در تولید گوشت سفید و قرمز به خودکفایی رسانده تا جایی که در صادرات گوشت سفید رشد چشمگیری مشاهده می شود.
از جمله مزیتهای نسبی این استان در زمینه دامپروری و پرورش طیور می توان به:
– وجود چرخه کامل تولید گوشت مرغ،
– سازگاری گوسفند بلوچی با شرایط آب و هوایی منطقه و تولید پشم بسیار مرغوب،
– پرورش بز کرکی و تولید کرک با ارزش اقتصادی بسیار بالا و وجود 15 درصد از کل شترهای کشور در این منطقه اشاره کرد.
صنعت: در بخش صنعت، تا پايان سال 85، تعداد 1353 مجوز صنعتي (جواز تاسيس و طرح توسعه) با پيش بيني سرمايه گذاري 24780.87 ميليارد ريال و پيش بيني اشتغال 38373 نفر صادر گرديده است .همچنين تا كنون 184 واحد صنعتي با سرمايه گذاري بالغ بر 1743.7 ميليارد ريال و اشتغالزايي 5625 نفر در سطح استان به بهره برداري رسيده اند.
معدن: استان خراسان جنوبي به لحاظ معدني از توانمنديهاي قابل توجهي برخوردار است . در اين استان به سبب دارا بودن شرايط خاص زمين شناسي، نشانه هاي معدني فراواني به چشم مي خورد. تعــداد كل معادن فعال استان تا پايان سال 85 تعداد 158 معدن بوده كه براي 1921 نفر اشتغال مستقيم ايجاد نموده است.
ميزان كل ذخيره برآورد شده معادن استان حدود 409 ميليون تن است و ميزان استخراج بر اساس پروانه بهره برداري حدود 2/2 ميليون تن در سال مي باشد. از 158 مـعدن استان خراسان جنوبي، 19 معدن در شهرستان بيرجند، 48 معدن در شهرستان نهبندان، 34 معدن در شهرستان سربيشه، 18 معدن در شهرستان قاين، 11 معدن در شهرستان سرايان، 9 معدن در شهرستان درميان و 19 معدن در شهرستان فردوس قرار دارد. ميزان استخراج واقعي معادن استان سالانه حدود 5/1 ميليون تن (72% ظرفيت اسمي) برآورد مي شود .