استان گيلان با مساحت 14711 كيلومتر مربع در ميان رشته كوههاي البرز و تالش در شمال ايران جاي گرفته است  اين استان به واحد جغرافيايي جنوب درياي خزر تعلق دارد و با استان هاي اردبيل در غرب،  مازندران در شرق، زنجان در جنوب و كشور استقلال يافته آذربايجان و درياي خزر در شمال هم مرز و همسايه است. رود سفيد تمشك كه بين چابكسر و رامسر جاري است،‌ آن را از استان مازندران جدا مي كند.
بر اساس تقسيمات كشور سال 1375، اين استان به مركزيت رشت، 12 شهرستان، 35 شهر، 30 بخش، 99 دهستان و 2763 آبادي دارد. شهرستان هاي استان عبارتند از: آستارا،‌ آستانه اشرفيه، بندر انزلي، رشت، رودبار، رودسر، شفت،‌ صومعه‌سرا، طوالش،‌ فومن، لاهيجان و لنگرود.

قبل از مهاجرت اقوام آريايي به ايران، صفحات شمالي ايران يعني نواحي جنوب درياي مازندران، مسکن اقوامي مانند کادوسيان، آماردها، کاسپيان و تپوري ها و … بود. استرابن که در40ق. م تا40 ميلادي مي زيست اقوام گلامي، کادوس، ماردي و بعضي قبايل گرگاني را ساکنان نواحي شمال کوه پراخواتراس (البرز) دانسته است.
در گذر زمان اعراب کادوسيان را طيلسان خواندند. بعدها اين نام نيز تغيير يافت و امروزه آنها را تالش يا تالشان مي نامند.

در اوستا بارها از ناحيه گيلان به عنوان “ورن” يا ورن چهارگوش” نام برده شده است. در فرگرد اول، ونديداد گيلان را محل تولد فريدون دانسته و آمده است: “چهار دهمين کشوري که من (اهورا) بيافريدم ورن چهارم گوشه باشد در آنجايي که فريدون کشنده اژي دهاک تولد يافت”.

تاريخ گيلان با تكيه بر پاره اي اشاره ها و كاوش هاي باستان شناختي به دورة پيش از آخرين يخبندان (بين 50 تا 150 هزار سال پيش) مي‌رسد. با مهاجرت آريايي ها و ديگر اقوام به اين سرزمين، از آميزش مهاجران و ساكنان بومي منطقه، قوم هاي جديدي پديد آمـدند كه در اين ميان دو قوم گيل و ديلم اكثريت داشتند. از همان آغاز، فرمانروايان اين قوم ازآزادي كامل برخوردار بوده اند و هيچ گاه در برابر بيگانگان و يا در مقابل حكمان ديگر، تسليم نشده اند و حتي به اطاعت دولت ماد در نيامده‌اند.

در قـرن ششم پيـش از ميلاد،‌ گيلانيان با كوروش هخامنشي متحد شدند و دولت ماد را سرنگون كردند. در زمان ساسانيان، گيلان استقلال خود را از دسـت داد و اردشير بابكان به ياري ارتشي مركب از 300 هزار مرد جنگي و نزديك به 10 هزار سواره گيلان را تسخير كرد.
پس از پيروزي عرب هاي مسلمان بر ايرانيان،‌ گيلان به مأمن علويان تبديل شد. در حدود سال 290 هجري قمري، مردم گيلان و ديلم كم كم به مذهب علويان روي آوردند و در گسترش آن نيز كوشش بسيار كردند. سلسلة ديلميان در دوران فرمانروايي خود به بغداد لشگر كشيدند و خليفة عباسي را شكست دادند. مغولان در زمان اولجايتو موفق شدند براي مدت كوتاهي اين سرزمين را تصرف كنند. گيلانيان در به قدرت رسيدن صفويان نقش مهمي را ايفا كردند.
در زمان سلطنت شاه عباس اول ،‌ گيلان استقلال خود را از دست داد. در سال 1071 هجري قمري، قواي روسيه به دستور پتر كبير به گيلان حمله برد و رشت را تا سال 1145 هجري قمري در اشغال خود نگه داشت. گيلك ها در پيروزي انقلاب مشروطيت نيز سهمي عمده داشتند. آنها در سال 1287 هجري قمري تهران را فتح كردند. نقش مردم گيلان در نهضت ميرزا كوچك خان جنگلي نيز از نمونه هاي درخشان تاريخ اين سرزمين است.