گز اصفهان

يكي از معروفترين سوغات اصفهان گز مي‌باشد مواد اوليه اين شيريني مطبوع و مشهور كه گز انگبين باشد، در اطراف اين شهر به عمل مي‌آيد.

گز انگبين ريشه گياهي به نام بته يا درخت گز است. ارتفاع اين درخت كوهستاني حداكثر به دو متر مي‌رسد و بيشتر در مناطق خوش آب و هواي بختياري و خوانسار در دامنه كوهها به عمل مي‌آيد.

در اواخر تابستان محصول اين درخت آماده برداشت مي‌شود و دانه‌هاي برّاق و زرد رنگي مثل دانه ارزن از
ساقه‌هاي اين درخت بيرون مي‌زند. در اين هنگام صاحبان درختان گز بايد محصول را، قبل از اينكه ريزش بارانهاي پاييزي شروع شود، برداشت كنند.

جهت برداشت محصول، پوست دباغي شده گوسفند را – كه تميز و سفيد مي‌باشد و به آن دباله مي‌گويند – زير درختچه پهن مي‌كنند. سپس با چوب سر كجي كه به همين منظور تهيه شده و آن را دگنك مي‌نامند، به تنه درخت ضربه مي‌زنند تا دانه‌هاي ارزن مانند، از بدنه درخت جدا شده و داخل دباله بريزد. اين گزها ناخالص و با برگ و مواد ديگر مخلوط است كه براي تميزكردن آن از غربال آهني كه به همين منظور ساخته شده استفاده مي‌شود و آن مواد ناخالص را غربال مي‌كنند تا دانه‌هاي گز از سوراخهاي غربال عبور كرده و مواد اضافي در غربال باقي بماند. در طول سال بالغ بر ده مرتبه اين كار تكرار مي‌شود كه هر چه بيشتر تكرار شود، نوع محصول بعدي نامرغوب مي‌گردد و محصول بار اول به صورت گل و از همه مرغوب‌تر است. مواد اضافي كه در غربال باقي مي‌ماند هم، مصارف مختلف دارد. از جمله آن مواد، گز علفي است كه در پزشكي استفاده مي‌شود. اما دانه‌هاي گز اصلي كه در كيسه‌ها جمع‌آوري مي‌شود بسيار گرانبها و ماده اصلي به شمار مي‌آيد. چنانچه قبل از برداشت محصول بارندگي بشود، از مرغوبيت گز خواهد كاست و اگر تعداد بارش بارانها زياد باشد در آن سال، محصول قابل استفاده نمي‌باشد.

براي تهيه گز مرغوب نيمي از مواد مصرفي، دانه‌هاي گز گياهي و نيمي ديگر شكر و مغز پسته و يا بادام و مواد ديگر استفاده مي‌شود. گاهي هم بنا به سفارش متنفذين ماده‌اي به نام شير خشت به گز اضافه مي‌کردند و حتي به جاي آب خالص در آن آب هندوانه مي‌ریختند. اين نوع گز سفارشي و مخصوص بوده كه براي پادشاهان و رؤساي ممالك ديگر به عنوان سوغات فرستاده مي‌شده و در بازار يافت نمي‌شد. اما گز بسيار مرغوب به علت كمبود و گراني ماده اوليه، كمتر تهيه مي شود. اين روزها گزفروشيها براي پايين نگه داشتن قيمت، از ماده ديگري به نام بادكا كه از سيب زميني تهيه مي‌شود، به جاي گز گياهي استفاده مي‌كنند. اما اين گز به هيچ وجه طعم و لطافت گز اصلي را ندارد. نوع ديگر گز كه در جعبه‌هاي كوچك فلزي به فروش مي‌رسد، گز انگشت پيچ است كه در آن از مغز پسته و بادام استفاده نمي‌كنند تا سالخوردگان به راحتي آن را تناول نمايند.

هنر قلمزني

پرويز بهنام باستان شناس ايراني، قدمت برنزهايي را كه نقوش زيبا بر روي آن نقش بسته و در حفاريهاي باستان شناسي به دست آمده مربوط به اقوامي دانسته كه قبل از هخامنشيان در ايران زندگي مي‌كرده‌اند. او نوشته است كه اين اشياء بيشتر در نواحي لرستان و كردستان يافت شده و محل كشف آنها را كه اغلب از جنس سفال يا فلز منقش بوده، علاوه بر ناحيه لرستان، مربوط به دامنه‌هاي كوههاي زاگرس دانسته و اضافه كرده است كه در زمان فرمانروايي ايلاميها، اطراف كوههاي زاگرس به نام ناحيه «آنزان» شناخته مي‌شده كه به چهار قسمت تقسيم شده بود.

حال با توجه به اين سخن پرويز بهنام و همچنين اعتقاد هرتسفلد مستشرق آلماني كه گفته است ابتدا، نام اصفهان «آنزان» بوده و سپس به «گابيان» تبديل يافته و از زمان هخامنشيان به بعد ابتدا به «گي» و سپس به «جي» تبديل شده است؛ اگر اين دو آنزان يكي باشد، سندي معتبر از قدمت هنر حكاكي و قلمزني در اصفهان محسوب مي‌شود كه از دوران قبل از هخامنشيان، بدان مي‌پرداخته‌اند و اين سخن با يادآوري اينكه زردكوه بختياري نيز جزو ارتفاعات شرقي جبال زاگرس يعني همان «آنزان» (به گفتة پرويز بهنام) به حساب مي‌آيد؛ بيش از پيش به واقعيت نزديك مي‌شود.

و از دیگر سوغات شهر اصفهان می توان به :

خاتم

مینا

گچبری

گره چینی

قلمدان سازی

کاشیکاری

خوشنویسی

مسگری

منبت کاری

نقاشی

 نقاشی باستانی

معرق

صحافی

سفالگری

مینیاتور

قالی بافی

   اشاره نمود.