شهرستان های اصفهان و کاشان دو قطب بزرگ و با اهمیت صنایع دستی استان به شمارمی آیند که بیش ترین وزنه صنایع دستی ناحیه را به سمت خود متمایل نموده اند. صنایع دستی شهرستان اصفهان و صنایع دستی شهرستان کاشان شامل دست ساخت های زیادی می شوند که مهم ترین آن ها قالی بافی، قلم زنی، خاتم سازی، مینیاتور، میناکاری، قلم کاری، کاشی سازی و کاشی کاری، انواع رودوزی ها (قلاب دوزی، سوزن دوزی، ملیله دوزی، چشمه دوزی و ژوردوزی)، فیروزه کوبی، منبت کاری، گلاب گیری و سفالگری هستند.
سیم کشی، زری کشی، زری بافی، گلابتون دوزی، پولک دوزی، زنجیره بافی، قالی بافی و نساجی از صنایع رایج دستی اصفهان است. این صنایع در عهد شاهان صفوی رونق فراوان داشت.
نقش دوزی، ترمه دوزی، زری دوزی، اشک دوزی، تکه دوزی، لندره دوزی، خاتمی، گلابتون دوزی، ده یک دوزی، نقده دوزی، مروارید دوزی، سرمه دوزی، ابریشم دوزی، مروارید دوزی، نقاشی، نقره کاری، تذهیب و تحریر انواع کتاب قرآن، نقاشی روی صدف، نمدمالی، خراطی، سیم کشی و زرکشی، پولک دوزی، زنجیره بافی، نساجی، پاپیه ماشه، پوست دوزی، گیوه دوزی، عبابافی، گلیم بافی، بافت خورجین، مخمل بافی، سکه دوزی، ورشوسازی، ملیله بافی، نقش دوزی، زنار دوزی(اریب دوزی)، مضاعف دوزی، شرابه دوزی، اشک دوزی، مخمل دوزی، تکه دوزی، لندره دوزی، تار دوزی، یراق دوزی، سکمه دوزی، شیشه گری، ابریشم دوزی، کتیبه دوزی، مسگری، چاپ پارچه و شرفه دوزی.
قلم کار: قلم کاری و نقاشی روی پارچه از دوران مغول در ایران به وجود آمده است.
شعربافی: شعربافی بافته با ارزشی است که دستگاه آن یک دستگاه عمودی است و شکل بافت آن همان شکل رد کردن پود از ضرب تارهاست. بافته این دستگاه بسیار سبک، ظریف و دقیق است و شعربافی یکی از پر مشقت ترین کارهاست.
زری بافی: اصفهان یکی از بزرگ ترین مناطق زری بافی است. زری بافی هنری است که از پارچههای زربفت تشکیل شده و پارچهای است که پودهای آن طلاست.
![]() |
![]() |
![]() |
کرباس بافی: این نوع پارچه ساده در روستای کردآباد اصفهان بافته می شود و تمام دستگاهها ماشینی هستند.
لنگبافی: بافته هنری دیگری است که هم اکنون بسیار کم در اصفهان بافته می شود.
چادر شب: یکی دیگر از پارچههای سنتی رایج در اصفهان است که هم اکنون به علت گرانی مواد اولیه دستگاه سنتی جمعآوری شده و کم تر بافته می شود.
زری دوزی: عمل زری دوزی معمولاً بر روی پارچه تور و توسط نخ ابریشمی رنگ خام و رنگ طلایی دوخته می شود و به این عمل دوختن زری یا زربفت کردن می نامند.
سرمهدوزی: سرمه در لغت سنگی است براق که می سایند و سوده آن را به چشم می کشند و بهترین آن سرمه اصفهان است.
نقره دوزی: نقره دوزی یکی ازعوامل تزیین پارچه است که دوخت با استفاده از نخهای فلزی و نقرهای و طلایی پهن شده و مسطح دوخته می شود.
ده یک دوزی: به نوعی دوخت اطلاق می شود که نخ و سوزن از یک نقطه زمینه ده بار عبور داده شده و یا ده لانخ شکل گرفته به وسیله یک بست روی زمینه دوخته می شود.
گلابتون دوزی: در گلابتون دوزی پارچه بر روی دستگاه دایره مانند خاصی قرار می گیرد که توسط پیچ موجود در کنار دستگاه می توان پارچه را شل و سفت کرد و سپس با نخ زری گلابتون دوزی را آغاز می کنند.
![]() |
![]() |
شرفه دوزی: شرفه دوزی نیز مانند گلابتون دوزی است با این تفاوت که ابتدا طرح را توسط نخ گلابتون بر روی کار مشخص می زنند و سپس با نخ هم رنگ گلابتون آن را به پارچه می دوزند.
ابریشم دوزی: به نوعی دوخت اطلاق می شود که نقش آن را نخ گلابتون به شیوه ساقهدوزی سوزندوزی می شود و بر روی انواع پارچههای اطلسی، مخمل تافته وساتن انجام میگیرد.
مخمل دوزی: به نوعی سوزندوزی اطلاق می شود که بخیههای دوخته شده بر روی طرح پس از اتمام کار به صورت مخمل دیده می شود.
شرابه دوزی: رشته و منگولههایی که از کنار و حاشیه چیزی بیاویزند یا لولههایی از شیشه باریک که از داخل آن ها نخ بیرون کنند را شرابه دوزی می گویند.
اشک دوزی: دوختن مرواریدهایی است که شکل و فرم قطره اشک را دارند و بر روی پارچه مخمل ماهوت یا ساتن بافته میشوند.
مضاعف دوزی: این دوخت یکی از دوخت های رایج قفقاز بوده و امروزه در اصفهان رایج است. وقتی بخیهها در دو مرحله روی هم دوخته شده و نیز رنگ های مورد استفاده از نظر تیرگی بردوخت قبلی مضاعف بوده باشد، این دوخت شکل می گیرد.
سکمه دوزی: به نوعی دوخت اطلاق می شود که با فشار آوردن به وسیله دوخت بر روی پارچه کیفیت بافت را تغییر داده و آن را به شکل دل خواه در میآورند.
ملیله دوزی: به دوخت هایی اطلاق می شود که با استفاده از طلا و نقره و آلیاژ مختلف که به صورت لولهای در آمدهاند، انجام میشود.
باتیک: رنگرزی پارچه انواع مختلفی دارد که یکی از انواع آن باتیک نام دارد. لوازم مورد استفاده در باتیک رنگ های گیاهی و شیمیایی رقیق و پارافین صمغ و سقز است. درمیان بافته های داری استان اصفهان؛ قالی اهمیت و ارزش بسیار زیادی دارد. اصفهان در زمان صفویه یکی از مراکز عمده تولید قالی و فرش و بافت قالی های زربفت بوده است.
فیروزه کوبی: فیروزه کوبی یکی از صنایع دستی استان اصفهان است و جزو معدود رشته هایی است که دارای سابقه تاریخی چندانی نیست و قدمت آن به حدود ۶۰ سال قبل باز می گردد.
خاتم سازی: یکی از گونه های زیبا و هنرمندانه صنایع دستی اصفهان است که یادآوری آن نام اصفهان را به خاطر می آورد. این هنر بی بدیل و کم نظیر در واقع هنر آرایش سطح اشیای چوبی به صورتی شبیه به موزاییک با مثلث های کوچک با طرح هایی زیبا و دلنشین است.
مینیاتور و تذهیب: مینیاتور و تذهیب یکی از هنرها و صنایع دستی رایج در اصفهان است که بسیاری از اصفهانی ها به طور موروثی در خانوادهشان رواج دارد. مینیاتور و تذهیب علاوه بر این که بر روی کاغذهای مخصوص نقش می شوند و قاب میشوند بر روی اشیاء خاصی نیز کشیده میشوند مثل جعبههای مختلف، جا قلمیها و اشیای ظریف و گران قیمتی که از عاج ساخته میشوند.
مینا کاری: عبارت از نقشه برجسته بر روی اشیای گوناگون است. این صنعت از هنرهای بسیار زیبا و ظریف استان اصفهان است که مانند بسیاری از هنرهای دیگر برای اولین بار در ایران به وجود آمده و سپس به سایر کشورها راه یافته است.
منبت کاری: هنر منبت کاری مشتمل بر کنده کاری و نقش برجسته بر روی چوب بر اساس نقشه ای دقیق است که نقاشان و معماران به نقشی که اندکی از زمینه خود بلند تر باشد نیز منبت می گویند.