صنايع دستي همدان

منبت کاری

برای منبت کاری معمولآ ازچوب آبنوس،شمشاد وگردواستفاده می شود.

 

قالی بافی

نقشه های رايجی که قاليبافان همدان از آن استفاده می کردند عبارت بودند از : خاتم شيرازی ، اصفهان ، جوزان ، اژدر ، دست دلبر ، شکاری ، ماهی و

  سفال سازی 

پیشینه سفال سازی در لاله جین به گفته افراد بومی بیش از 900 سال برآورد شده و به عنوان مرکز تولید سفال و سرامیک خاورمیانه شناخته شده است.

   محصولات چرمی

تولید  انواع محصولات چرمی مانند کیف،کفش،کمربند و نیز وسایل تزیینی چون تابلو و گلدان در این استان از شهرت برخوردار است.

   گيوه نوعی کفش است که رويه آن را معمولاً از نخ پنبه ای تابيده و زيره آنرا از چرم يا آجيده انتخاب می کنند . تمام محاسن گيوه در زيره و رويه خنک آن خلاصه می شود .    سایرصنایع دستی

پوستين دوزی
در گذشته پوستين دوزی از مهمترين مشاغلی بوده که در شهر و روستا وجود داشته است و پوستين دوزان پوست گوسفند و بره را پس از پاکيزه ساختن آن و بدون تراشيدن پشم آن با استفاده از مواد اوليه ساده ايی همانند آرد جو ، زاج و مازوج بصورت پوستين و يا زيرانداز در می آورده اند ، هم اکنون هم در بعضی از روستاهای استان عده معدودی از روستاييان مبادرت به اين امر می کنند . اما به علت گرانی بيش از حد پوست هر روز تعداداين افراد کاسته می شوند.
سنگ 
برخورداري استان از معادن سنگ هاي مختلف از جمله گرانيت ، كوارتز ، فلدسپا ، ميكا و … در استان و همچنين وجود كارگاههاي ساخت انواع تنديسهاي سنگي ، حكاكي بر روي سنگ ، حجاري ، تراش و مات كاري روي سنگ ، تراش سنگها ي قيمتي و نيمه قيمتي همينطور آثار تاريخي بر جاي مانده از پيشينيان چون گنج نامه ، شير سنگي و … كه مي توان به عنوان پيشينه اين هنر در استان از آنها ياد كرد
تابلوفرش 
بافت تابلوهاي نفيس با طرحهايي از مناظر ، تصوير شخصيتها ، اماكن تاريخي ، فرهنگي با استفاده از الياف پشم مرغوب و ابريشم الوان توسط هنرمندان قاليباف كه در اكثر نقاط استان بخصوص شهرستانهي ملاير ، همدان و كبودرآهنگ رواج دارد .
مروار بافي
 بافت انواع سبد هاي زيبا از چوب مروار كه بيشتر در شهرستان ملاير رواج دارد . چوب مروار در مزارع برخي از روستاها كشت مي شود . نوع چوب مروار اين مناطق از بهترين نوع ، بدون شاخه هاي اضافي و گره مي باشد . محصولات توليدي شامل انواع سبد ، گلدان ، مبلمان ، ميز و صندلي و دهها نمونه ديگر است .
سبد بافي
بافت انواع سبد براي ظروف و گلدانها كه بسيار ظريف با استفاده از ساقه گندم به شكل هنرمندانه اي صورت مي پذيرد .
ساز سنتي
ساخت انواع سازهاي سنتي از قبيل سه تار ، سنتور ، دف و … از چوب هاي مخصوص به روش سنتي مي باشد كه بيشترين كارگاهها در شهرستان همدان و تعدادي نيز در ساير شهرستانهاي استان وجود دارد .

كاشي كتيبه (هفت رنگ)
اين نوع كاشي كه به روش سنتي با طرحها و نقوش بسيار زيبا توليد مي شود، براي ديوارها و بقاع متبركه ، مساجد ، اماكن زيارتي ، سر درب ادارات ، اماكن فرهنگي و … استفاده مي شود. توليد اين نوع كاشي در شهر همدان و لالجين رواج دارد .
منبت كاري روي چوب 
تابلو هايي از برش هاي بسيار ظريف از چوب انجام و سپس آيات قرآني ، شعر و… به خط نسخ ، نستعليق و شكسته با حاشيه هايي زيبا كنار هم قرار گرفته و تابلو هايي نفيس مشبك را تشكيل مي دهند . اين هنر در اكثر نقاط استان متداول است .
معرق چوب 
توليدات اين هنر از كنار هم قرار دادن برش هاي بسيار ظريف و نازك از انواع چوبهاي تزئيني ، صدف ، عاج و … در قالب طرحها و تابلو هاي نقاشي مينياتور بسيار نفيس در اغلب نقاط استان بخصوص ملاير ، تويسركان ، نهاوند و همدان رواج دارد و به وجود مي آيد .
مسگري
 ساخت انواع ظروف مسي با استفاده از ورقه هاي مسي و يا پوشش بدنه ظروف با آلياژي از قلع و روي براي جلا وزيبايي كه توليدات آن معمولاً شامل انواع ديگ ، كاسه ، بشقاب ، ظروف آشپزخانه و … مي باشد كه در قديم الايام بازار مسگرهاي همدان يكي از بازارهاي پر رونق و اصلي اين رشته محسوب مي شد .
طلا كاري روي شيشه
طراحي نقوش سنتي ، اسليمي ، ختايي و گل و بته با آب طلا بر روي بدنه ظروف شيشه اي سنتي (انواع گلاب پاش ، شكلات خوري ، لوستر ، ميوه خوري و … ) با ظرافت و زيبايي خاصي صورت مي پذيرد . اين هنرمندان عمدتاً در شهر هاي همدان ، ملاير و لالجين فعال هستند .
تراش شيشه
 اجراي طرح هاي برجسته و فرو رفته و يا مات كاري سطح شيشه (سن بلاست) بر روي بدنه شيشه اي با استفاده از ابزار ساده و ايجاد اشكال مختلف و زيبا بر روي ظروف مصرفي و تزئيني شيشه اي همچون پارچ و ليوان ، ميوه خوري ، شكلات خوري ، لوستر و … صورت مي پذيرد .
قاب سازي
 ساخت قاب هاي چوبي بسيار نفيس با اجراي طرحهاي زيبا و سنتي به دو روش كنده كاري روي چوب (منبت) يا قالبي روي بدنه قاب انجام مي گيرد . كارگاههاي قاب سازي عمدتاگ در شهرستان رزن (روستاي كاج) ، همدان ، ملاير و تويسركان فعال هستند .
زنجير سازي

ساخت انواع زنجير در سايز هاي مختلف با استفاده از مفتولهاي فولادي ، اين رشته صنايع دستي در برخي از شهرستانهاي استان رايج است .
چاقو سازي
ساخت وسائل فلزي (به شكل سنتي) مانند چاقو ، قند شكن ، كارد ، قلم تراش و … از ورقه هاي فولادي و تزئين دسته چاقو با صدف ، چوب يا شاخ گوزن و پوشش بدنه فلزي با لايه اي از جنس كرم . اين رشته در همدان و برخي از شهرستانهاي استان انجام مي گيرد .

صنايع دستي تلفيقي
اين نوع صنايع دستي انواع گوناگون دارد كه عبارتند از : تلفيق چرم و سفال ، چرم و چوب ، سفال و مروار ، شيشه و طلا كوبي و نقره كوبي ، سفال و گل ، سفال و سوزن دوزي روي چرم ، گليم و چرم ، جاجيم و چرم و … كه در اكثر نقاط استان به اشكال مختلف توليد مي شود . طلا كوبي و نقره كوبي : ايجاد طرحهاي سنتي بر روي ورقه هاي نقره اي و طلايي به شكل برجسته و نصب ورقه هاي منقوش بر روي بدنه هاي شيشه اي ، چوبي و سراميكي . كارگاه هاي طلا كوبي و نقره كوبي از جمله رشته هاي جديد مي باشد .
مصنوعات فلزي (فرفوژه)
ساخت انواع وسايل منزل و تزئينات با استفاده از شكل دادن به مفتولهاي فلزي . (مبل و صندلي ، ميز غذا خوري ، سرويس خواب ، جالباسي ، لوستر و … ) اين رشته در حال حاضر بسيار مورد توجه قرار گرفته و توليدات آن نيز هر روز متنوع تر مي شود .
سوغات : معروف‌ترين سوغاتي‌هاي استان همدان عبارتند از : سفال و سراميك ، فرش ، گليم ، قالي ، جاجيم ، محصولات دستي چرمي ، گيوه ، انگشت پيچ ، انگور شاني و شيره انگور
نبت 
با توجه به موقعيت جغرافيايي و آب و هوايي در شهرستانهاي تويسركان ، ملاير ، نهاوند و همدان محل مناسبي براي رويش در ختان جنگلي ، گردو ، گلابي ، زبان گنجشك و ساير درختان مورد مصرف مي باشد . وجود استيد مجرب و با سوابق طولاني در اين شهرستان ها موجب شده است تا اين رشته در استان از رونق خاصي برخوردار باشد . توليدات كارگاههاي منبت عبارتند از : ساخت انواع مبلمان استيل ، كنسول ، سرويس ميز غذا خوري ، سرويس خواب ، بوفه و دهها مورد آثار هنري ديگر .

قلم زني روي مس
استفاده از ابزارهاي بسيار ساده (قلم و چكش) صورت مي پذيرد . اين ايجاد طرحها و نقوش برجسته و فرو رفته در بدنه ظروف مسي با نوع صنايع دستي در حال حاضر توسط صنعتگران خبره بيشتر در شهر هاي ملاير و همدان توليد مي شود .
سوزن دوزي سنتي
دوخت انواع طرحها و نقوش سنتي بر روي پارچه هاي ساده ، ترمه و مخمل و … با نخهاي ابريشمي رنگي و اجراي دوخت هاي ساقه دوزي ، پته دوزي ، برداري دوزي ، پيله دوزي ، آينه دوزي ، سرمه دوزي ، سكه دوزي ، چشمه دوزي و … كه در اكثر نقاط استان رواج دارد . بخصوص در شهرستانهي همدان وملاير چند شركت تعاوني كه اعضاء آن را اكثراً بانوان تشكيل مي دهد به توليد رودوزيهاي سنتي مبادرت مي ورزند .
طلا سازي
 ساخت انواع زيور آلات با استفاده از مفتوليهايي از جنس طلاي زرد و سفيد با عيار 18 كه تقريباً در برخي از شهرستانهاي استان رشته طلا سازي متداول است ، ليكن كاگاههاي طلا سازي همدان شهرت و قدمت خاصي برخوردار اند .
مليله نقره
 ساخت انواع زيور آلات و ظروف زينتي با استفاده از مفتولهاي نقره اي توسط صنعتگران اين رشته كه در برخي از نقاط استان متداوال است .
انگشتر سازي (زيور آلات نقره و طلا) : ساخت انواع ركاب انگشتر از جنس نقره و طلا به اشكال و طرحهاي گوناگون در فرم ركاب كه معمولاً با نگين و سنگهاي قيمتي و نيمه قيمتي اعم از الماس ، ياقوت ، زمرد ، يشم ، فيروزه و عقيق مزين مي شود .
تذهيب
اجراي طرح هاي سنتي ، اسليمي ، ختايي بر روي كاغذ هاي رنگي ، طلايي و نقره اي براي تزئين خطوط خوشنويسي شده تابلو هاي قرآني ، شعر و … و يا تزئين متون بكار مي رود كه هنرمندان برجسته اين رشته در اكثر نقاط استان به فعاليت مشغول هستند .
نقاشي ايراني (مينياتور)
طراحي نقوش مينياتوري بر روي صفحه كاغذ و بدنه سفالي ، گلدانها و كتيبه ها با ذوق هنري بسيار بالا توسط هنرمندان اين رشته در اغلب نقاط استان بخصوص همدان صورت مي پذيرد .
نقاشي روي سفال و سراميك
 طراحي نقوش سنتي و مدرن بر روي بدنه سفالي و سراميك كه به روش نقاشي روي بدنه لعابي ، نقاشي زير لعابي ، نقاشي هاي رنگ و روغن ، نقاشي آب طلا صورت مي پذيرد . كارگااههاي نقاشي بيشتر در لالجين ، همدان و بطور پراكنده تعدادي نيز در ساير شهرستانهاي استان فعال هستند .

شيشه گري سنتي (آبگينه)
ساخت ظروف شيشه اي بي رنگ و الوان به روش سنتي (دميدن هوا به دورن مواد مذاب شيشه) . در گذشته اي نه چندان دور كارگاه هاي توليد ظروف شيشه اي در برخي از مناطق استان وجو داشتند ليكن فعاليت اين رشته قدري كم رونق شده است .
انواع فرش 
از انواع فرشهايی که در همدان بافته می شود يک نوع ريز بافت آنکه در اندازه های کله گی بافته می شود معروف و مشهور است و ساير اندازه های ديگر مانند : کناره ، دوزرعی ، پنج چارک ، خرک ، پشتی ، روکرسی و سجاده ای نيز در همدان بافته و عرضه بازار می شود .

طرحها
 طرحهايی که بيشتر در همدان بافته می شود طرح ماهی و ترنج دار است که در گذشته از انواع رنگهای الوان و ثابت که از شيره گياهان می گرفتند و پشم را رنگ می زدند جهت بافت اين قاليها استفاده می کردند که به آنها قاليهای با رنگهای ثابت می گويند و هر چه کهنه تر شود رنگ آن جلا و زيبايی خاص خود را پيدا می کند ولی در حال حاضر بعضاً از رنگهای شيميايی و دباغی استفاده می کنند که بعد از بافت ، رنگ فرشها تغيير کرده و رنگ اصلی آنها از بين می رود و بيرنگ می شود . از جهت بازار فروش، فرشهايی که در داخل همدان خريدار زيادی دارد ، دوزرعی و پنج چارک است ولی بقيه اندازه ها مانند فرشهای خرک ، کناره ، پشتی و رو کرسی طالب چندانی در بازار ندارد و مشتری آن کمتر است .
نساجی سنتی
امروزه دستبافی به صورت تهيه و توليد انواع پارچه ها و برخی زيراندازها نظير: جاجيم، جاجيمچه، روتختی، روميزی، روتختی، روسری، لباسهای محلی، ملحفه، شمد و … در بسياری از مناطق روستايی و برخی نقاط شهری استان همدان مرسوم است.

دستبافان برای توليد پارچه از دستگاههای ساده بافندگی نظير دستگاههای «دو وردی» و «چهاروردی» استفاده  می کنند. دستبافان به طور معمول از نخ پشمی برای پود و از نخ پنبه ای برای تار محصولات خود استفاده می کنند.