استان مركزي بين رشته كوه‌هاي البرز و زاگرس و در مجاورت كوير مركزي بين 33 درجه و 30 دقيقه تا 35 درجه و 35 دقيقه عرض شمالي و 48 درجه و 57 دقيقه تا 51 درجه طول شرقي از نصف النهار گرينويچ قرار دارد. اين استان از شمال به استان‌هاي تهران و قزوين، از جنوب به استان‌هاي اصفهان و لرستان، از شرق به استان‌هاي اصفهان و تهران و از غرب به استان همدان محدود است. مساحت كل استان مركزي حدود 29152 كيلومتر مربع است. مركز اين استان شهرستان اراک است. مهم‌ترين ارتفاعات استان را بخش‌هايي از كوه‌هاي مركزي و كوه‌هاي زاگرس تشكيل مي‌دهند. بلندترين ارتفاعات اين استان قله «شهباز» با 3388 متر ارتفاع در رشته كوه راسوند است و پست‌ترين منطقه آن را دشتي در جنوب ساوه با 950 متر ارتفاع از سطح دريا تشكيل مي‌دهد.
استان مركزي از يک طرف در كوير مركزي و از طرف ديگر در محل زاويه چين‌خوردگي البرز و زاگرس واقع شده است. حدود 38 درصد از مساحت اين استان در منطقه نيمه بياباني، بين كوهستان و بيابان قرار دارد. خاک اين مناطق براي كشاورزي مناسب و استفاده از آب قنات و رودخانه ها در اين نواحي ميسر است.آب و هوا در مناطق مختلف متنوع است.
زمان احداث این استان به دوره قاجار و سلطنت فتحعلی‌شاه می‌رسد. در اوايل سلطنت قاجار در بلوک عراق قسمت زيادی از محدوده استان مركزی به علت وسعت زياد و جمعيت فراوان همواره نا امن بود. در زمان فتحعلی‌شاه قشونی به نام عراق تشكيل شد و «يوسف‌خان گرجی» از فتحعلی‌شاه تقاضا كرد تا برای اين قشون يک قلعه نظامی احداث كند. اين قلعه «سلطان‌آباد» خوانده شد و بنای اوليه شهر در در سال 1231 ش به پايان رسيد.
شهر اراک فعلی قبل از سال 1317 خورشيدي به نام عراق و پيش از آن به اسم سلطان‌آباد و در بدو امر عنوان قلعه سلطان‌آباد را داشته است.
شهر قديم اراک داراي چهار دروازه بود و بازار كنونی آن شبكه ارتباطي داخلی اين دروازه‌ها بود و راه‌های اصلي و خارجی از اين دروازه‌ها آغاز می‌شد. با عبور راه آهن از اراک و احداث خيابان و گذرگاه‌های جديد، توسعه شهر در قسمت جنوب و جنوب غربی آغاز شد. براساس آمار كتاب «ايرانشهر» در سال 1320 ش، جمعيت اراک پنجاه و يک هزار نفر بود. از اين تاريخ اراک نيز مانند ساير شهرهاي كشور توسعه يافت. در سال‌هاي صلح و آرامش، ديوارهاي حفاظتي شهر برداشته شد و شهر اراک و نقشه منظم اوليه آن بي رويه رو به توسعه نهاد. موقعيت ترابري اراک مهم‌ترين عامل توسعه شهر در سال‌های اخير بوده است.