باغ چهل ستون که بالغ بر ۰۰۰‚۶۷ مترمربع مساحت دارد، در دورهٔ شاه عباس اول احداث شده است و در وسط این باغ، عمارت چهل ستون قرار گرفته است.
در زمان سلطنت شاه‌عباس دوم، در بناى فوق تغییرات کلى داده شده، و تالار آینه، تالار هجده ستون، دو اتاق بزرگ شمالى و جنوبیِ تالار آینه، ایوان‌هاى طرفین سرسراى پادشاهى و حوض بزرگ مقابل تالار با کلیهٔ تزئینات نقاشى، آینهکارى، کاشى‌کارى دیوارها و سقف‌ها به آن افزوده شده است. قسمت‌هاى جالب و دیدنى کاخ چهل ستون به شرح زیر است:
– سقف باشکوه نقاشى شدهٔ تالار هجده ستون و سقف آینهکارى تالار آینه و مدخل آینهکارى تالار جلوس شاه‌عباس دوم.
– ستون‌هاى عظیم تالارهاى هجده ستون و تالار آینه.
– شیرهاى سنگى چهار گوشهٔ حوض مرکزى تالار و ازاره‌هاى مرمرى منقش اطراف که معرف صنعت حجارى دورهٔ صفویه است.
– تزئینات عالى طلاکارى سرسراى پادشاهى و اتاق‌هاى طرفین تالار آینه و تابلوهاى بزرگ نقاشى تالار پادشاهى که تصویر شاهان صفوى را نشان مى‌دهد.
– تصویرى از شاه‌عباس اول با تاج مخصوص و مینیاتورهاى دیگرى در اتاق گنجینه که در مرمت سال‌هاى ۱۳۳۴ و ۱۳۳۵ خورشیدى از زیر گچ خارج شده است.
– آثار پراکنده‌اى از دوران صفویه مانند سردر «مسجد قطبیه» و سردرهاى «زاویه در کوشک» و آثارى از «مسجد درب جوباره» یا «پیر پینه‌دوز» و «مسجد آقاسی» که بر دیوارهاى ضلع غربى و جنوبى باغ نصب شده است.
کاخ چهل ستون به موجب اشعارى که در جبههٔ تالار از زیر گچ خارج شده به «مبارک‌ترین بناهاى دنیا» تشبیه شده و به حساب حروف ابجد، در سال ۱۰۷۵ هجرى قمرى و در پنجمین سال سلطنت شاه عباس دوم بنا شده است.
شیرها و مجسمه‌هاى سنگى اطراف حوض و داخل باغچه‌ها، تنها آثارى است که از دو قصر باشکوه دیگر دورهٔ صفوی؛ یعنى آینه‌خانه و عمارت سرپوشیده باقى مانده و بعدها به این محل منتقل شده است.
اگرچه انعکاس ستون‌هاى بیست‌گانهٔ تالارهاى چهل ستون در حوض مقابل عمارت، مفهوم چهل ستون را القا مى‌کنند؛ ولى در حقیقت واژهٔ چهل در نام این عمارت، نشانهٔ کثرت است و وجه تسمیهٔ عمارت مزبور به علت تعدد ستون‌هاى آن است.
گالری عکس کاخ چهل ستون (عکاس امیر حسین جمالی)
